omgevingscanvas HVA

Maak je de open stad tot een succes met schapen of feestgangers?

30 januari 2020

3 minuten

Onderzoek Vanaf 2021 wordt de Omgevingswet van kracht. Deze schrijft onder meer burgerparticipatie voor bij gebiedsontwikkeling. Een mooie ontwikkeling, vindt onderzoeker Melika Levelt van de Hogeschool van Amsterdam, als burgers zo meer grip krijgen op wat er in hun leefomgeving gebeurt. Lessen uit 14 praktijkcases en de nieuw ontwikkelde tool Omgevingscanvas bieden handvatten voor succesvolle burgerparticipatie aan gemeenten, ontwikkelaars en kleinschalige initiatieven.

Werden steden voorheen ontwikkeld volgens grootschalige planningen, tegenwoordig zijn burgers steeds vaker betrokken bij gebiedsontwikkeling. Maar wanneer is participatie succesvol en hoe kunnen we dit stimuleren? Hoe gooi je de ontwikkeling van de stad echt open? Daar doet onderzoeksconsortium R-LINK onderzoek naar, een samenwerkingsverband waar ook Melika Levelt namens de Hogeschool van Amsterdam (HvA) onderdeel van uitmaakt. 

Levelt: "Er is al veel literatuur over burgerparticipatie en wat dit zo ingewikkeld maakt. Wat miste is een vertaling in concrete handvatten om het beter te doen. Daarom hebben we praktijkcases beschreven over open gebiedsontwikkeling. Daaruit hebben we praktijklessen gedestilleerd: wat werkt wel en wat niet als je werkt aan een zogenoemde open stad?"

Gebiedswaarde

"Een presentatie van een collega over het Canvas-model zette mij verder aan het denken. Dit model geeft inzicht in waardecreatie van producten en ik zag een parallel met te ontwikkelen gebieden. Wie zijn betrokken bij een gebied? Welke waarde heeft het voor hen en welke belangen komen daaruit voort? Zo’n model helpt om een vraagstuk van verschillende kanten te bekijken en een compleet beeld te schetsen." 

"Zo ontstond het Omgevingscanvas. Deze tool helpt een burgerinitiatief alle belangen die spelen rond een gebied boven tafel te krijgen. De visie op het project wordt rijker. Met zo’n analyse kunnen vervolgens onderbouwde keuzes gemaakt worden. De Nationale ombudsman heeft zich uitgelaten over de nieuwe Omgevingswet en ik kan mij erg vinden in wat hij zei: 'Dat burgers aan zet komen, betekent niet automatisch dat alle belangen ook gehoord gaan worden.' Sommige burgers zijn nu eenmaal niet in staat om zich in een participatietraject aan te melden en te laten horen. Je zult dus echt op zoek moeten naar alle belangen die spelen rond een gebied. Anders ga je weliswaar op een andere manier ontwikkelen en beslissen, maar doet het nog net zo weinig recht aan die verschillende belangen als bij grootschalige planningen.” 

Schapen of feestgangers

Belangrijk uitganspunt van het Omgevingscanvas is om niet alleen het project, maar juist ook de plek centraal te stellen in de analysefase. Praktijkcase Tuinen van West illustreert waarom dit zo belangrijk is. In dit groengebied bij Amsterdam-West bevinden zich volkstuinen, ondernemers,  sportclubs en evenemententerrein De Polderheuvel. "De gemeente heeft het terrein in beheer gegeven aan de Ondernemersvereniging Tuinen van West, met het idee dat het zo beter afgestemd kan worden op de wensen en belangen die in het gebied leven. Maar voor de ondernemersvereniging is het net zo lastig als voor de gemeente om alle belangen in beeld te krijgen en er rekening mee te houden. Sommige ondernemers zien het als kans om hier een bijzonder evenemententerrein van te maken dat in balans met de omgeving geld oplevert voor het beheer en de ontwikkeling van het gebied. Terwijl andere belanghebbenden bij wijze van spreken het liefst jaarrond schapen op het terrein zien rondlopen." 

"Tijdens een bijeenkomst bleek dat praten over de plek mensen de kans gaf te vertellen dat rust voor hen de essentie van het gebied is. Het benoemen en bespreken van de belangen hielp het initiatief om kaders te scheppen die hier recht aan deden, zoals het soort evenementen waar men zich op richt. Al is daar niet alles mee gezegd, want de kaders van Gemeente Amsterdam blijven gelden."

Cover: voorpagina Omgevingscanvas HvA

Meer over dit onderwerp:

Dit artikel verscheen eerder op HvA.nl


Cover: ‘omgevingscanvas HVA’


melika levelt

Door Melika Levelt

senior onderzoeker / projectleider HvA onderzoeksprogramma Urban Technology


Meest recent

Participatie bij een grote verbouwing door Natalya Kosarevich (bron: shutterstock)

Participatie bij een grote verbouwing

De grote verbouwing van Nederland is niet gebaseerd op een eenmalig groots en meeslepend besluit, aldus Co Verdaas. Het is een proces van vele kleine en grotere besluiten. Hoe moeten dan de spelregels rondom participatie worden opgesteld?

Analyse

8 oktober 2025

Het team achter Huis van de Toekomst bestaat uit kunstenaars, professionals en buurtbewoners door Havensteder (bron: Huis van de Toekomst)

De urban curator als noodzakelijke verbinder in de lokale energietransitie

Een van de meest veelbelovende scenario’s voor de energietransitie is de overgang naar duurzame, lokaal opgewekte en gedeelde energie. Dat is echter een lastig traject. Kan de ‘urban curator’ helpen als verbinder?

Onderzoek

7 oktober 2025

De passende spelregels voor gebiedsontwikkeling door Esther Dijkstra (bron: Stichting Kennis Gebiedsontwikkeling)

Tussen samenhang en sectoren: de passende spelregels voor gebiedsontwikkeling

In het openingsartikel van de nieuwe Gebiedsontwikkeling.krant proberen Marlon Boeve, Co Verdaas en Tom Daamen tot de juiste spelregels voor gebiedsontwikkeling te komen door te focussen op de eeuwige strijd tussen ‘samenhang’ en ‘sectoren’.

Uitgelicht
Analyse

7 oktober 2025

Uw gastbijdrage op GO.nu: Over gastbijdragen

Uw gastbijdrage op GO.nu

Wij staan open voor bijdragen uit wetenschap en praktijk. Wij moedigen auteurs aan hun kennis en ervaring te delen.

Over gastbijdragen
Uw project toevoegen: Ga naar de GO-Projectenkaart

Uw project toevoegen

Wilt u graag een gebiedsontwikkeling toevoegen aan de GO-projectenkaart? Vul dan via onderstaande link het formulier in.

Ga naar de GO-Projectenkaart
Uw organisatie bij de SKG: Ga naar de SKG-website

Uw organisatie bij de SKG

Uw organisatie aansluiten op het netwerk van de Stichting Kennis Gebiedsontwikkeling? Neem dan contact op.

Ga naar de SKG-website
Uw bijeenkomst in de agenda: Neem contact op

Uw bijeenkomst in de agenda

U kunt uw gebiedsontwikkeling-gerelateerde evenement aankondigen via onze agenda door contact op te nemen met de redactie.

Neem contact op