In de loop der tijd hebben functies zoals landbouw, natuur en woningen een plek in het landschap gekregen. Dat is niet altijd perse de meest optimale inrichting van een gebied. Door, zo mogelijk, functies in een gebied te verplaatsen kan bijvoorbeeld efficiënter gewerkt worden door agrariërs en kunnen ook nieuwe functies zoals duurzame energieopwekking worden toegevoegd. Het Kadaster heeft de wettelijke taak om te adviseren in processen van landinrichting, het schuiven met en uitruilen van grondeigendom en gebruik. In het kader van de NOVI is het Kadaster gevraagd pro-actief in beeld te brengen hoe landinrichting ingezet kan worden om ruimtelijke opgaven te combineren. 

Integrale aanpak Saasveld-Gemmelke

Een voorbeeld waarbij het instrument landinrichting is toegepast is Saasveld-Gammelke, een gebied van ongeveer 3000 hectare tussen Oldenzaal en Hengelo. Hans Maalderink, projectleider bij de Provincie Overijssel, geeft aan dat boeren efficiënter kunnen werken als zij een aaneengesloten stuk grond hebben. Dat betekent minder transportkosten voor de ondernemer en minder hinder van landbouwverkeer voor de omgeving. Daarnaast is er ruimte ontstaan voor meer natuur, waterbeheer, recreatie en landschap. 

Bij een project van deze omvang zijn natuurlijk meerdere partijen betrokken. Het landinrichtingsplan is door de Provincie Overijssel vastgesteld en vervolgens heeft het Kadaster de regie en coördinatie op zich genomen. Volgens agrariër Arie Mentink, voorzitter van de grondcommissie, was er aanvankelijk bij hem en zijn collega’s de nodige vrees over de gevolgen van meer (natte) natuur in het gebied voor de agrarische bedrijfsvoering. Toch is die extra natuur goed ingepast, zegt Mentink achteraf. 

Maatschappelijk probleem en draagvlak 

Volgens Maalderink is duidelijk dat niet alleen de boeren, maar ook de natuur en recreanten van de verplichte landherinrichting in Saasveld-Gammelke profiteren. Op basis van vrijwilligheid zou het volgens hem niet gelukt zijn de gestelde doelen te halen. Overigens laat het voorbeeld van Saasveld-Gammelke zien dat verplichte herverkaveling goed samen kan gaan met breed draagvlak van betrokken partijen. 

Verdere verduurzaming van Nederland vraagt om ingrijpende veranderingen in grondgebruik, aldus Hoeve van het Kadaster. ”De omschakeling die nodig is in de agrarische sector kan niet op eigen kracht van de boeren, maar is een maatschappelijk probleem van ons allemaal.”

Cover: Screenshot uit landinrichting Saasveld-Gammelke via Minikronieken