Smartphone - Banter Snaps on Unsplash door Redd F (bron: Unsplash)

Drie slimme steden in de praktijk: Assen, Apeldoorn en Breda

18 september 2020

6 minuten

Casus Bij slimme steden denk je al snel aan data, sensoren en technische nieuwigheden. Maar uiteindelijk draait het altijd om de inwoners die er wonen en werken, blijkt uit de ervaringen in Assen, Apeldoorn en Breda.

Hoe maak je de slimme stad 'Assens'?

In de gemeente Assen liep het even niet zo lekker met de “slimme projecten”. Maar langzaamaan komt er weer meer beweging in. "De tijd lijkt er rijp voor te zijn. We moeten ook in Assen verder met digitalisering, met een afgebakend plan."

In 2006 startten de provincie Drenthe, de gemeente Assen en het ministerie van Economische Zaken en Klimaat het programma Sensor Universe, met als doel om in 10 jaar tijd een toonaangevend sensor cluster te ontwikkelen in Drenthe. Binnen de gemeente Assen werd daarom een glasvezelnetwerk aangelegd, zodat onderzoeksinstellingen en bedrijven konden pionieren met sensortechnologie.

Geld 

Het liep anders. Het glasvezelnetwerk ligt er nog, maar Sensor City, dat het netwerk aanlegde en uiteindelijk zou moeten exploiteren, is inmiddels failliet. "De stichting Sensor City werd voornamelijk gevoed vanuit subsidiegeld, waarvan er in het begin veel was", vertelt Dirk de Boer, manager Strategie en Advies Fysiek Domein bij de gemeente Assen. "Maar het was ook een bewuste keuze om dat in de loop der jaren af te bouwen en de stichting zijn eigen broek te laten ophouden. Dan heb je dus goede business cases nodig, maar financiële zelfstandigheid was voor Sensor City op korte termijn geen reëel streven."

Houd het scherp en maak heldere keuzes

Volgens De Boer is het smartcityproject in Assen een voorbeeld van een vaker voorkomend fenomeen bij de overheid. "Er is geld beschikbaar om beleidswensen, in dit geval het verhogen van werkgelegenheid, te stimuleren. Vervolgens wordt daar een plan op gemaakt omdat er geld is, zonder vooraf goed na te denken over de vraag waarin je je wilt onderscheiden en waaraan je precies wil bijdragen."

Duizend bloemen

"De smart city kun je ook zo eng of breed invullen als je zelf wil", vervolgt De Boer. "Je moet daarom focus aanbrengen, de maatschappelijke bijdrage concreet maken. Hoe breng je zo’n containerbegrip dichter bij onze gemeente, hoe maken we het 'Assens'? Dat is best wel een uitdaging, waar je goed van tevoren over na moet denken."

Momenteel ontstaat er langzaamaan weer meer beweging in slimme projecten. "De tijd lijkt er rijp voor te zijn", zegt De Boer. "We moeten ook in Assen verder met digitalisering, maar we kunnen wijze lessen trekken uit Sensor City. Houd het scherp en maak heldere keuzes: wat wil je wel, wat wil je niet en waartoe moet het bijdragen? Je kunt duizend bloemen laten bloeien en kijken welke de mooiste wordt, of je gaat met een meer afgebakend plan aan de slag."

Apeldoorn kijkt naar ethiek

Bij smart cities denk je al gauw aan technologische hoogstandjes in wereldsteden als Singapore of Londen. Maar ook op kleinere schaal zijn steden bezig om met digitale en technologische innovaties de leefbaarheid van steden te verbeteren. Digitalisering roept soms vragen of zelfs weerstand op, maar in Apeldoorn dient de slimme stad de burger, en niet andersom.

In Apeldoorn is het doel van de slimme stad helder: ze moet bijdragen aan de kwaliteit van leven van de inwoners. "Digitale ontwikkelingen en innovaties worden vaak vanuit de techniek benaderd, maar ik wil het juist vanuit ethiek bekijken", zegt Wim Willems, wethouder Smart City. "Wat doen innovatie en technologie met gezondheid, privacy of mobiliteit? De slimme stad moet geen doel op zichzelf zijn, maar antwoord geven op politiek-bestuurlijke vragen."

Leefbaarheid

"De huidige coronacrisis is daar een goed voorbeeld van. Het is een nieuw vraagstuk, dat we op een slimme manier kunnen benaderen. Online werken wordt belangrijker, dat moet gefaciliteerd worden. Maar ook is het in de anderhalvemetersamenleving van belang te meten hoeveel mensen er in de winkelstraten lopen, en om via slimme oplossingen te grote drukte te vermijden."

Een ander project is Talking Traffic, waarbij slimme verkeerslichten bijdragen aan soepele doorstroming van verkeer en voorrang geven aan hulpdiensten. "Daardoor zijn hulpdiensten sneller op locatie en garandeer je een stukje veiligheid", legt Willems uit. "Talking Traffic is een mooi voorbeeld van een slimme innovatie die bijdraagt aan de leefbaarheid van de stad."

De slimme stad is geen doel op zichzelf

Bij vrijwel alle slimme innovaties en projecten is een snelle internetverbinding een must, weet Willems. De gemeente Apeldoorn faciliteert daarom de aanleg van een 5G-netwerk. "We kunnen niet anders dan meegaan in de digitale ontwikkelingen", zegt Willems. "Maar ook hier is veel weerstand tegen de aanleg van een 5G-netwerk. Zowel mijn ambtenaren als ikzelf hebben aangiften tegen ons ingediend gekregen vanwege onze hulp bij het uitrollen van 5G. De actievoerders tegen 5G deelden ons mede dat wij ons besluit dienden te herzien. Ik heb de actievoerders wel gesproken: wij wegen ieders belangen af, in de ruimste zin van het woord. We willen rekening houden met iedereen, ook als we het niet eens worden."

Chinese praktijken

Willems vindt het belangrijk met iedereen in gesprek te blijven. "Burgerparticipatie is heel belangrijk bij de slimme stad. Er zijn inwoners die zorgen hebben over digitalisering, misschien bang zijn dat we Chinese praktijken krijgen. Daarom laten we heel duidelijk zien welke data we ophalen en hoe we die gebruiken. Door transparant te zijn en burgers mee te nemen in het proces, kunnen slimme innovaties bijdragen aan een beter Apeldoorn voor iedereen."

Breda creëert digitaal bewustzijn

De smart city Breda is een project om de leefbaarheid te verhogen, maar het moet ook commercieel interessant en betaalbaar zijn. Ondernemers en gemeente slaan daarom de handen ineen, met bijvoorbeeld als resultaat dat Breda in 2018 werd verkozen tot meest toegankelijke stad van Europa voor mensen met een beperking.

Breda volgt de eigen stadsprofilering van 'grenzeloos, groen en gastvrij'. "We zijn een echte grenslocatie", zegt Kees Kerstens, projectleider Smart City bij de gemeente. "We liggen tussen Amsterdam en Brussel en Antwerpen en Rotterdam in. Dus hoe kunnen we daarvan profiteren en tegelijkertijd zorgen dat inwoners en bezoekers een optimale ervaring hebben in onze gemeente?"

Het antwoord schuilt in digitalisering en data. Een smart city-dashboard meet de herkomst en terugkeerfrequentie van bezoekers in de binnenstad. "Met die data kunnen we zakelijk toerisme stimuleren en zorgen dat mensen ook overnachten in de stad", legt Kerstens uit. "De smart city Breda is een project om de leefbaarheid te verhogen, maar het moet ook commercieel interessant en betaalbaar zijn."

Europese aanbesteding

Dat Breda daar goed in slaagt, bleek wel toen het in 2018 verkozen werd tot meest toegankelijke stad van Europa voor mensen met een beperking. "Ondernemers en gemeente hebben daarbij de handen ineengeslagen, bijvoorbeeld om haltes van openbaar vervoer toegankelijk te maken, of websites te bouwen die voor iedereen te lezen of beluisteren zijn", aldus Kerstens. "Om dit verder te verbeteren, hebben we een Europese aanbesteding uitstaan, waarin het bedrijfsleven wordt opgeroepen om geslaagde projecten in andere steden in te dienen voor gastvrijheid en toegankelijkheid. Dat kan een app zijn waarop alle openbare toiletten voor ouderen staan, of menukaarten van restaurants die digitaal voor blinde mensen toegankelijk zijn."

Een digitale detox kan heel wenselijk zijn

Ook lantaarnpalen kunnen objecten zijn waar commercie en leefbaarheid samenkomen, aldus Kerstens. "In Breda staan zo’n 40 duizend lantaarnpalen. Momenteel zijn die een flinke kostenpost. We voeren daarom nu een pilot uit met verschillende marktpartijen om te kijken hoe we lantaarnpalen op een andere manier kunnen inzetten. Met sensoren in de lichtarmaturen kun je bijvoorbeeld metingen doen en data ophalen."

Digitaal bewustzijn

Dergelijke pilots wil de gemeente Breda vaker gaan uitvoeren. "Wij dagen het bedrijfsleven uit om met oplossingen te komen", vertelt Kerstens. "Wij willen bedrijven wijzen op de kansen en mogelijkheden die ontstaan door digitalisering. Daarnaast zijn we bezig met challenges, waarbij bewoners worden aangemoedigd om ideeën aan te dragen ter verbetering van de leefbaarheid van de stad. Bewoners kunnen daarmee actief meedenken over hun stad, en tegelijkertijd creëren we digitaal bewustzijn."

Ook in Breda zijn niet alle burgers echter positief over de verregaande digitalisering. Kerstens: "Een digitale detox kan ook heel wenselijk zijn. Digitalisering is er en biedt veel kansen, maar burgers moeten zelf zeggenschap behouden over hoe ver die digitalisering gaat."

Cover: Unsplash

Dit artikel verscheen eerder als een special op publiekdenken.nl


Cover: ‘Smartphone - Banter Snaps on Unsplash’ door Redd F (bron: Unsplash) onder CC0 1.0, uitsnede van origineel


Jelle van der Meulen - LinkedIn

Door Jelle van der Meulen

Junior redacteur bij Publiek Denken


Meest recent

Weekoverzicht - Dit was de week van leren door Gebiedsontwikkeling.nu (bron: Gebiedsontwikkeling.nu)

Dit was de week van leren

Deze week ging het op Gebiedsontwikkeling.nu over leren. Leren van de complexe gebiedsontwikkeling Feyenoord City, van dertig jaar flexibel ontwikkelen in Terneuzen en van grondbeleid in het buitenland.

Weekoverzicht

28 maart 2024

Irishof door AM Gebiedsontwikkeling (bron: AM Gebiedsontwikkeling)

Ontwikkelen voor ouderen met een zwaardere zorgvraag, zo doet AM dat

Een gebiedsontwikkelaar die een verzorgingshuis-nieuwe-stijl in de markt zet, voor ouderen die meer zorg nodig hebben. AM geeft vorm aan het concept ‘Let’s Live’, ontwikkelaar Anneke Speelman licht toe.

Interview

28 maart 2024

Claude Debussylaan op de Zuidas, Amsterdam door David Peperkamp (bron: shutterstock.com)

Boeksymposium richt spotlight op neuroarchitectuur en gezonde steden

Verslag van een boeksymposium over welke ontwerpprincipes kunnen bijdragen aan een gezonde stad en wat neuroarchitectuur hierin kan betekenen. Regien Stolp rapporteert.

Verslag

27 maart 2024