Stadsklas: spoedcursus stadsontwikkeling

Nieuwe manieren van doen, kijken en maken

Burgers als stadsmaker

De Stadsklas besloeg zes dagen in mei; een programma in sneltreinvaart, op locatie en vol praktijkvoorbeelden – vooral van bottom-up initiatieven. Op 16 mei streek het gezelschap neer in de Tolhuistuin in Amsterdam-Noord, voor een sessie over ‘The medium is the message!’. Organisator Francien van Westeren trapte af en introduceerde de ‘gidsen’ van buitenaf. Mariska van den Berg (bottom-up-city.com) beschreef het opkomend burgerschap, met burgers in de rol van stadsmaker. Zij moeten zelf draagvlak creëren voor hun niet-institutionele initiatieven. Voorbeeld is het HUstadt project: een nieuw plein in het Duitse Bochum dat geprogrammeerd is naar van de voorkeuren van inwoners. Tijdens het ontwerpproces van zowel plein als paviljoen konden geïnteresseerden inhaken met hun wensen. Beelden bleken belangrijk om deze wensen af te stemmen op het ontwerp.

Vervolgens kaartten Joop de Boer en Jeroen Beekmans van popupcity.net de uitdaging van ontwerpen voor een ‘vluchtige’ wereld aan. Menselijke relaties zijn kortstondiger, er staat weinig voor lange tijd vast en het is veel gemakkelijker om nieuwe ideeën de wereld in te slingeren. Dat leidt tot een democratisering van de stedelijke invulling: we eigenen ons de stad toe. Eigen, moment-gedreven initiatieven komen steeds vaker voor en krijgen online snel een groot bereik. Restaurant Day is bijvoorbeeld een lokaal concept dat begon met koken voor de buren en nu worldwide wordt toegepast. Deze initiatieven agenderen maatschappelijke thema’s op een creatieve manier, van onderop.

Blog over Noord

Luc Harings, oprichter van het blog ilovenoord.nl, leidde aansluitend een fietstocht door Noord. Zijn blog begon ooit met een persoonlijke ontdekking in de wijk: na jaren zoeken vond Harings eindelijk een bakker waar hij goedkoop, lekker brood kon kopen. Hij deelde het enthousiasme over zijn ontdekking online, wat snel uitgroeide tot een website die een hub van informatie vormt over Noord. Wat opvalt is dat het ilovenoord-concept echt leeft in dit stadsdeel. Op de meest willekeurige plekken is het logo van de blog te vinden. Omdat het veel wordt gelezen, speelt het blog een sterke rol in de agendering van onderwerpen die bewoners aan het hart liggen. De community die rond de blog is gevormd zorgt ervoor dat evenementen en initiatieven snel worden opgepikt. Ilovenoord zet zo actief projecten op de kaart. Een voorbeeld is de Noorderparkbar, een paviljoen in het Noorderpark dat als ontmoetingsplek functioneert. De bar is afhankelijk van de inzet van bewoners en het is mogelijk zelf evenementen rondom het gebouw te organiseren.

Buurtdiner from scratch

Tijdens de lunch sprak Lex de Jong, oprichter van boloboost.nl, over een blog voor een ander stadsdeel: Bos en Lommer. Ook deze site versterkt het community-gevoel, door allerlei activiteiten te organiseren. Op 5 mei was er bijvoorbeeld een buurtdiner. De initiatiefnemers begonnen met niets en ronselden in hun lokale netwerk spullen om het diner te kunnen realiseren. Zo’n 250 mensen kookten en aten samen. De Jong benadrukte hoe sterke branding de aandacht richt en draagvlak genereert voor intiatieven. Inmiddels is De Jong gestart met Urbanboost, een onderneming die zich richt op communitymanagement en gebiedsontwikkeling. Op de fiets ging het naar een andere De Jong: bureau VanDeJong houdt zich onder bezig met conceptontwikkeling, branding en vormgeving. De centrale vraag die zij steeds stellen: wat verbindt mensen? Franklin de Bekker presenteerde een idee voor een kleurrijk start-up hostel voor creatievelingen, dat de interactie tussen gasten, lokale mensen en online media bevordert. De hostel bevindt zich nog in conceptfase, maar een ervaren hoteleigenaar ziet er mogelijk wel brood in. Volgens De Bekker gaat het erom dat je als initiatiefnemer en conceptontwikkelaar een relatie hebt met degene die de middelen heeft. Zo kunnen problemen snel opgelost worden. Uiteraard moet ook het verhaal achter het concept kloppen. ‘Zo raken andere mensen net zo gepassioneerd over jouw ideeën.’

De vijf P’s

Tijdens de afsluitende discussie bleken vijf P’s van groot belang te zijn voor het ‘actief agenderen’ van initiatieven in de wijk:

- Place. De locatie om iets te beginnen.
- Partnership. Een (lokaal) netwerk van actieve mensen.
- Programming. Wat voor functies zijn er nodig?
- Patience. Soms duurt het even voordat het momentum daar is.
- Picture. De vormgeving (het beeld) kan mensen aantrekken.

Een andere vraag was of het onderwijs moet worden aangepast op de veranderende processen in de stadsontwikkeling. Hoe belangrijk is bijvoorbeeld het formuleren van een einddoel bij het nemen van initiatieven? Boloboost en ilovenoord begonnen zonder doel en groeiden organisch. Er valt dus genoeg te leren. Het ontwikkelen van leefomgevingen gaat gepaard met maatschappelijke vraagstukken, die nu echter niet of nauwelijks terugkomen in de bouw- en ontwerpopleidingen. Dat de architect veelzijdiger moet worden staat buiten kijf, maar wordt hiervoor de ruimte geboden in het onderwijs en in het ontwikkelproces? In ieder geval is er één belangrijke overeenkomst tussen alle stadmakers, initiatiefnemers en conceptontwikkelaars. Zij zetten zich in voor eigen omgeving, ongeacht het einddoel en zonder er iets direct voor te verwachten. Dát kan alleen met hart en passie.

Eindredactie: Kees de Graaf