Eindhoven - Vogelvlucht door naren155 (bron: Shutterstock)

Stedelijke herverkaveling: een nieuw ontwikkelingsmodel

11 oktober 2013

3 minuten

Opinie Gebiedsontwikkkeling zonder het inzetten van het instrument van onteigening: stedelijke herverkaveling zou dat mogelijk kunnen maken. Het instrument van herverkaveling heeft zijn nut bewezen op het platteland. Op dit moment worden in het kader van de Omgevingswet de mogelijkheden voor het inzetten van dit instrument in de stad verkend.

Stedelijke herverkaveling in de Omgevingswet

De voorbereidingen voor de inwerkingtreding van de Omgevingswet zijn in volle gang. Daarbij zullen nieuwe instrumenten in werking treden. In dat kader wordt nu nagedacht over het instrument stedelijke herverkaveling. Stedelijke herverkaveling is het (op slimme wijze) ruilen van grondbezit tussen private partijen om nieuwe ontwikkelingen in stedelijk gebied mogelijk te maken. Dit kan op vrijwillige basis gebeuren, maar in Nederland is daar nog nauwelijks ervaring mee opgedaan. Welke positie zal het instrument stedelijke herverkaveling in de Omgevingswet krijgen?

Wat houdt het instrument nu in?

Bij stedelijke herverkaveling wordt vooralsnog uitgegaan van het principe waarbij grondeigenaren en gebruikers op basis van vrijwilligheid hun gronden inbrengen en hun wensen over de invulling van het gebied en de verdeling van eigendom kenbaar maken. Samen maken deze partijen een gebiedsplan met als uitgangspunt dat geen van de betrokken partijen er slechter van mag worden. De gedachte is dan vervolgens om met ieders inbreng van gronden het gebiedsplan te realiseren waarbij aan de wensen van alle grondeigenaren wordt voldaan. Het voordeel van een dergelijke constructie bestaat eruit dat gronden niet aangekocht hoeven te worden door de overheid maar in eigendom blijven van de betrokken partijen in het gebiedsplan. Als gevolg daarvan hoeft niemand onteigend te worden en hoeven gronden evenmin voorgefinancierd te worden door overheden, hetgeen de kosten van herontwikkeling lager maakt.

Pilots en experimenten

Op dit moment worden in het kader van de voorbereiding van de Omgevingswet pilots en experimenten uitgevoerd, waarbij door het Ministerie van IenM in samenwerking met het Ministerie van BZK, de TU Delft en de Radboud Universiteit wordt onderzocht of een wettelijke regeling van stedelijke herverkaveling aan de Omgevingswet kan worden toegevoegd. De pilots bestaan bijvoorbeeld uit herverkaveling van te structureren bedrijventerreinen of het tegengaan van leegstand in krimpregio’s.

Uit de pilots en expertmeetings die tot op heden hebben plaatsgevonden is al wel duidelijk geworden dat onderdeel van een wettelijke regeling zal moeten bestaan uit een instrument dat voorziet in een wettelijke herverkaveling met gedwongen grondruil indien de collectieve doelen niet op basis van vrijwilligheid kunnen worden gerealiseerd.

De wijze waarop een en ander zal worden uitgewerkt in een wettelijke regeling, is tot op heden niet duidelijk. Ook om deze reden kan reikhalzend worden uitgekeken naar het ontwerp voor de Omgevingswet!

Bronnen:


Cover: ‘Eindhoven - Vogelvlucht’ door naren155 (bron: Shutterstock)


Portret - Daniëlle Roelands

Door Daniëlle Roelands-Fransen

Advocaat omgevingsrecht bij Pels Rijcken & Droogleever Fortuijn


Meest recent

Valley, Amsterdam-Zuidas door Ceescamel (bron: Wikimedia Commons)

De nieuwe stedenbouw is groen

Jaap Modder belichtte eerder de toekomst van de stedenbouw en het groen ontwikkelen in de stad. In zijn nieuwste bespreking komen beide thema’s samen. Een boek waarin negentien vakgenoten spreken over verstedelijking in relatie tot menselijk welzijn.

Recensie

11 juli 2025

Weekoverzicht donderdag 10 juli door Gebiedsontwikkeling.nu (bron: Gebiedsontwikkeling.nu)

Dit was de week van het ruimtelijk rechtbreien

Het ging deze week over rechtbreien. In fysiek opzicht bij het landschapsherstel in Brabant en een alternatief gebruik van parkeerplaatsen. Maar ook procesmatig, zoals bij het dichten van de kloof tussen bestuurders en ontwerpers.

Weekoverzicht

10 juli 2025

Kleine Beerze hermeandering door Nadine van den Berg (bron: Ministerie VRO)

Van krom naar recht en weer naar krom, Brabants beekherstel doet het landschap goed

Journalist Mark Hendriks en fotograaf Nadine van den Berg gaan in actuele projecten op zoek naar ruimtelijke kwaliteit. In aflevering 5 gaat het naar de Kleine Beerze in Brabant, waar beekherstel veel goed doet.

Uitgelicht
Casus

10 juli 2025