De uitspraken rondom Programma Aanpak Stikstof (PAS), Lelystad Airport en het Hembrugterrein zaaien paniek onder ontwikkelaars, bestuurders en andere betrokkenen. Ook andere projecten zouden wel eens kunnen sneuvelen. Nederland gaat op slot, is de grote vrees. Wat is hier nu aan de hand? Krokodillentranen in komkommertijd of oprechte zorg?

Lange tijd hebben we tegenstrijdige ambities weten in te polderen. De vermaarde dubbeldoelstelling van Schiphol, destijds gelanceerd om de vijfde baan mogelijk te maken, laat goed zien hoe op voorhand onverzoenlijke waarden werden verpakt in een mooie belofte. De dubbeldoelstelling betoogt dat economische groei van Schiphol hand in hand zal gaan met verbetering van de omgevingskwaliteit. De minister heeft deze dubbeldoelstelling voor haar recente besluit om nog eens 40.000 extra vluchten toe te staan nog eens afgestoft en herhaald.

Dit soort beloften levert vooral tijdwinst op. Doorgaans wordt het economische belang direct bediend, de andere belangen moeten wachten op hun beurt. Soms worden zelfs moedwillig valse beloften gedaan, zoals een toenmalige directeur van Schiphol achteraf toegaf. Hij beloofde de bewoners in dorpen onder de aanvliegroute van de vijfde baan dat ook voor hen de geluidhinder in de toekomst zou afnemen. Maar meestal lijken bestuurders zelf in de sprookjes te gaan geloven. Tegenstrijdige informatie wordt zo verpakt en gestaafd dat er geen speld tussen is te krijgen. Resterende twijfel wordt gezalfd met technologische vooruitgang, denk aan schonere en stillere vliegtuigen en waterstof.

Sinds kort lijkt er een kentering. We komen niet meer weg met vage verwachtingen dat andere dan economische waarden in de toekomst nog eens worden bediend. De rechter neemt de zelfopgelegde grenzen serieus en houdt partijen aan de afspraken. Alders, de meesterpolderaar voor wie de belangentegenstelling tussen Schiphol en omwonenden zelfs te gortig werd, stelt het iets anders: het klimaat stelt harde grenzen. In de toekomst zullen we steeds harder tegen deze grenzen aanlopen.

Wat nu te doen? Gaan we onze tijd en energie investeren in het bevechten en oprekken van deze grenzen, of gaan we echt werk maken van een toekomstbestendige samenleving? Dat laatste lijkt mij op langere termijn rendabeler, en op korte en lange termijn ook een stuk bevredigender. Maar de grote stakeholders, belangenclubs en overheden schieten in de oude reflex. Creativiteit lijkt vooralsnog te worden aangewend om redenen te verzinnen dat projecten bij uitzondering toch kunnen doorgaan. Dat is zonde van de tijd en energie. Laten we stoppen met deze fossiele stuiptrekkingen en gaan bouwen aan een toekomstbestendig land. Projecten te over waar geld mee kan worden verdiend.