Nieuws De centrale vraag in gebiedsontwikkeling is momenteel ‘hoe kunnen wij u het beste bedienen’, oftewel, de gebruiker centraal, aldus Melanie Schulz van Haegen, minister van Infrastructuur en Milieu. Henk Ovink reikte afgelopen zaterdag namens de minister de Rijksprijs voor inspirerend opdrachtgeverschap Gouden Piramide 2011 uit aan Heijmans voor de gebiedsontwikkeling van Het Funen in Amsterdam.
Het Funen, toevalligerwijze tot stand gekomen onder supervisie van de huidige rijksbouwmeester Frits van Dongen, is een schoolvoorbeeld van binnenstedelijke transformatie van een voormalig bedrijventerrein op een vergeten stukje stad naar een levendige woonbuurt. In een parkachtige, autovrije setting zijn in hoge dichtheid appartementen gebouwd die aantrekkelijk zijn voor gezinnen met kinderen. Een langgerekt woonblok van Van Dongen zelf schermt het gebied af van het naastgelegen spooremplacement.
Een knap stukje gebiedsontwikkeling dus, voor een specifieke doelgroep, dat 15 jaar geleden is aangevangen en daarmee grotendeels tot stand is gekomen in de ‘goede tijden’. De jury roemt de lef van opdrachtgever Heijmans, en daarnaast haar grensverleggende, inspirerende, motiverende en coördinerende kracht. Volgens juryvoorzitter Yttje Feddes is het alleen een goede opdrachtgever die een mooi project kan maken. Maarten van Duijn van Heijmans gaf de eer gelijk door aan het team van gemeente, architecten, supervisor en andere adviseurs en betrokkenen, want ‘het is het team dat de transformatie van papier naar praktijk mogelijk maakt, als opdrachtgever alleen kun je niet zoveel’.
Naast de gebruiker speelt met andere woorden het team, ofwel het netwerk van betrokken partijen, een cruciale rol in de gebiedsontwikkeling-anno-nu. Het opdrachtgeverschap wordt minder eenduidig nu gebieden niet meer in één grote greep ontwikkeld worden, maar opgeknipt in stukjes en in fases en in samenspraak met gebruikers. Het is dan ook wellicht nog slechts een kwestie van tijd voordat ook andere dan de traditionele opdrachtgevende partijen overheid en projectontwikkelaars, op het podium staan.
Expertise ontwikkelen voor opdrachtgeverschap
De bruinverbrande jury had blijkens de begeleidende vrolijke film een goede tijd van de zomer, met het bekijken van de genomineerde, pre-crisis projecten, waaronder de ecologische waterzuivering Kristalbad en het Maxima-park in Leidsche Rijn. De sfeer in het NAi bij de uitreiking van de Piramide was echter minder optimistisch. Opdrachtgeverschap is altijd een van de pijlers van het architectuurbeleid geweest, stelde Henk Ovink van I&M. Maar inmiddels voert het Rijk feitelijk geen architectuurbeleid meer. Ole Bouman, directeur van het binnenkort te verdwijnen NAi, keek dan ook in weemoed om naar de succesvolle traditie van rijksbemoeienis met het stimuleren van ruimtelijke kwaliteit. ‘De afgelopen twintig jaar bewijzen dat het Rijk het verschil kan maken.’
Maar de subsidies zijn definitief verleden tijd en het valt te bezien wat een nieuwe Architectuurnota de wereld in concrete zin gaat brengen. De content voor de nota wordt momenteel ‘opgehaald in het veld’. Voormalig projectontwikkelaar Rudy Stroink heeft alvast een goede suggestie: waarom geen opleiding initiëren voor opdrachtgeverschap? Zeker met de nieuwe, complexe opgave van (her)ontwikkeling in de bestaande stad met wisselende combinaties van partijen is het nog niet zo’n gek idee om juist voor wat betreft het opdrachtgeverschap de nodige expertise te ontwikkelen en door te geven aan de publieke, private en particuliere opdrachtgevers van de toekomst. Het klinkt als een investering die zichzelf in veelvoud gaat terugbetalen.
Lees ook het essay in de bijlagen
Zie ook: publicatie Ruimte in ontwikkeling, Gouden Piramide 2011
Zie ook: Het Funen Amsterdam
Cover: ‘2011.11.27_Team en gebruiker centraal in gebiedsontwikkeling-anno-nu_thumb’
Door Anne Luijten
Voormalig hoofdredacteur van Gebiedsontwikkeling.nu
