ULI Workshop: Innoverend Rotterdam

Een internationale gedachtewisseling over de kansen van een Rotterdams innovatie-ecosysteem

Vijftig leden van het Urban Land Institute (ULI) en genodigden kwamen samen in Rotterdam om ervaring en kennis uit te wisselen over het onderwerp ‘Innovation Ecosytems’. ULI en de gemeente Rotterdam hebben een tweedaags programma samengesteld om onder andere te praten over hoe Rotterdam een lange termijn strategie kan formuleren op het snijvlak van innovatie en gebiedsontwikkeling. Leidende thema’s voor dit gesprek zijn grondgebruik, placemaking en gebiedsmarketing in relatie tot de ontwikkeling van het Rotterdam Innovation District.

Als onderdeel van een groter innovatie-netwerk probeert Rotterdam zich met het Innovation District voor te bereiden op een aanstaande economische transitie. Daarnaast wil de havenstad zich internationaal (her)positioneren en de ontwikkeling van de voormalige havengebieden M4H en RDM een boost geven. Vele steden gingen Rotterdam voor omdat zij kampen met dezelfde uitdagingen. Innovatie wordt gezien als een manier om economische uitdagingen te koppelen aan sociale en ruimtelijke vraagstukken.

Asset check: hoe worden we een betere versie van onszelf?

Tijdens de ULI-workshop werd door verschillende sprekers uitgelegd hoe publieke en private partijen specifieke ruimtelijke ingrepen gebruiken om het innovatie ecosysteem van een stad te versterken. Julie Wagner van het Brookings Institute stelde dat steden die innovatie willen aanwakkeren een asset check moeten doen, met de vraag: hoe worden we een betere versie van onszelf?

Innoveren heeft alles te maken met de productie van vernieuwende ideeën, technologieën maar ook met vernieuwende processen en diensten. Wagner benadrukte een quote van Edward Glaeser: ‘ideas move imperfectly over space’. De uitspraak van de stadseconoom refereert naar de constante zoektocht naar innovatieve ideeën en de ruimtelijke verspreiding van ideevorming in steden. Geografische analyses van innovatie laten zien dat deze plaatsvindt op een hyper-lokale schaal, waarbij nabijheid en clustering op specifieke plekken essentieel zijn voor de uitwisseling van expliciete en impliciete kennis en ideeën, maar ook voor de samenkomst van vaardigheden en competenties. Het innovatieproces vraagt om onvoorspelbare samenwerkingsverbanden. Het ‘orkestreren’ van de juiste omgeving om die verbanden te laten ontstaan is een kwestie van experimenteren, leren, en daarmee groeien door te doen.

Er zijn verschillende manieren om een geografisch interessant en levendige omgeving te creëren waar innovatie wordt gestimuleerd, maar volgens Wagner begint het met de versterking van bestaande clusters door het verbeteren van verbanden tussen onderwijsinstellingen, bedrijven, overheden, en investeerders. Daarnaast gaat het om het creëren van toegevoegde waarde door de programmering en ruimtelijke kwaliteit van een gebied, wat waar nodig herhuisvesting van niet-passende functies met zich meeneemt. Zo kan synergie tussen de economische, ruimtelijke en sociale kenmerken van een gebied ontstaan en kan er worden gewerkt aan een innovatie ecosysteem.

Best practices

Een case die tijdens deze workshop aan bod kwam was het I.D.E.A. District in San Diego. David Malmuth, partner van I.D.E.A., begon dit project als ‘a big bold economic real estate development initiative’. Met hun concept voor een nieuwe community in de Upper East Village van San Diego wisten ze met de pijlers innovatie, onderwijs, design en kunst een visie voor een gemixt stedelijk gebied te formuleren. Daarbij wist men talent te koppelen aan een specifieke plek, resulterend in een inmiddels groeiend economisch cluster van entrepreneurs. Hun stelling:

[talent] + [place] = economic development

Volgens Malmuth zijn strategische stedelijke interventies, effectieve placemaking, en de ontwikkeling van allianties cruciaal om talent aan te trekken en vast te houden. Daarnaast zijn financiële middelen nodig om te experimenteren en groei mogelijk te maken. Ian Mulcahey, directeur van het Londonse adviesbureau Gensler, voegt daaraan toe dat cross-overs kunnen worden gecreëerd en samenwerking kan worden gestimuleerd door het verzorgen van de juiste faciliteiten voor ondernemers om kennis uit te wisselen.

Melissa Ablett van CIC Rotterdam ziet vooral kansen in de samenwerking tussen de publieke sector, incubators als het CIC, en vastgoedontwikkelaars. Zij kunnen gezamenlijk een plek activeren en mensen prikkelen, vasthouden en nieuwe redenen geven om naar bepaalde plekken toe te gaan. Het meekrijgen van ontwikkelaars kan echter lastig zijn. Het huisvesten van start-ups, entrepreneurs en creatievelingen kan risicovol zijn. Volgens Guy Sheppard van M&G Investments kunnen ontwikkelaars verder kijken dan alleen het directe financieel rendement, door bijvoorbeeld de R&D-output (zoals patenten) mee te nemen in hun investeringsoverwegingen.

In deze best practices ligt ook een uitdaging voor overheden. Ian Mulcahey benadrukt dat het belangrijk is om mensen te laten doen wat ze willen en het innovatieproces te voeden door bureaucratische barrières te doorbreken of in ieder geval te verzachten. Planningsinstrumenten kunnen in het ontwikkelen van innovatiemilieus als barrière gelden en juist averechts werken. Het is de kunst om planologie in te zetten als een ‘enabler’ en het innovatie proces zo goed mogelijk te faciliteren.

Rotterdam Innovation District

Voor het Rotterdam Innovation District is het essentieel dat RDM en de Merwe-Vierhavens, als onderdeel van het Rotterdam innovatie-ecosysteem, een kritische massa van kennis, (durf)kapitaal, innovatieve bedrijvigheid en ruimtelijke kwaliteit ontwikkeld. Dit gebied heeft volgens de internationale experts diversiteit en toegankelijkheid nodig om de huidige ‘gated economic environment’ te doorbreken. Door bedrijven aan te trekken die open staan voor co-locatie, cross-overs willen stimuleren, en staan te springen om dit gebied eigen te maken kan—met behoud van de sterke havenidentiteit--de verdere ontwikkeling van het Rotterdam Innovation District verder worden vormgegeven. Daarnaast kunnen marketing en gebiedscommunicatie bijdragen aan een sterke positionering en het uitdragen van ambities binnen een overkoepelende visie voor de herontwikkeling van dit gebied. Om dit complexe web van activiteiten te organiseren is een effectieve organisatie nodig. Het innovatieproces moet zo goed mogelijk worden gefaciliteerd en er moet ruimte worden geboden om te experimenteren. Alleen dan kan het Rotterdam Innovation District een showcase worden van Rotterdamse innovatiekracht.

Lees meer over innovatieklimaat in relatie tot gebiedsontwikkeling in de artikelen van Wagner.