2014.01.06_Verborgen stedelijke ontwerpingrepen_660

Verborgen stedelijke ontwerpingrepen die je gedrag beïnvloeden

6 januari 2014

3 minuten

Nieuws Iedereen kent het wel, van die bankjes waarop we kunnen leunen bij de tramhalte, maar niet echt op kunnen zitten, of afvalbakken waar we net een blikje in kunnen gooien, maar waar niet iets groters in past of van die grote pleinen, die worden ontworpen zonder zitbanken en ’s avonds helemaal verlaten zijn. Het zijn allemaal verborgen stedelijke ontwerpingrepen die het gedrag van de mens beïnvloeden. Selena Savic, een PhD-student aan de Technische Universiteit van Lausanne in Zwitserland, gaat in het boek ‘Unpleseant design’ in op ontwerpingrepen en ontwerpen die ons gedrag manipuleren.

Nederland kent ze ook

De verweving van social engineering en civil engineering gaat ver terug. Zo ontwierp Robert Moses in de 20ste eeuw op Long Island lage bruggen waar geen bussen onderdoor konden, om te voorkomen dat de lagere klasse zich ook naar de stranden zou kunnen begeven. Alleen de rijkere klasse die in het bezit was van auto’s, kon onder deze bruggen door.
Ook al vond en vindt men het beleid van Moses verwerpelijk, deze methode wordt nog steeds toegepast om het gedrag van mensen en karakteristieken van steden te beïnvloeden. In Groot-Brittannië werd in 1999 zelfs het kenniscentrum ‘Designing Against Crime’ opgericht, omdat de aanpak van Moses met name aantrekkelijk is voor het bestrijden van criminaliteit. Hierna volgden ook Australië en de VS het voorbeeld van Groot-Brittannië.

De grootste kritiek op dit soort ontwerpingrepen, stelt Savic, is dat deze gebruikt worden om bepaalde doelgroepen zoals jongeren en daklozen uit te sluiten uit de samenleving en de ontwerpen alleen prettig te maken voor gewenste doelgroepen.
Ze noemt het voorbeeld van de Louis Brigde in Canada, waar de grond onder de brug met grote keien is bedekt. Niet om het landschap aantrekkelijker te maken, maar om te voorkomen dat daklozen er gaan slapen.
Daarnaast is ook straatmeubilair in de loop van de jaren veranderd, waarbij comfort niet de hoofdzaak is in het ontwerp. Bankjes worden voorzien van armleuningen om te voorkomen dat men hierop kan liggen of slapen. Savic neemt de Camden Bench als voorbeeld, deze is ontworpen zodat men er niet op kan liggen, maar ook met een materiaal waarop geen stickers of posters kunnen worden geplakt of graffiti kan worden aangebracht.

Daarnaast worden ontwerpingrepen ook gebruikt om mensen een bepaalde richting in te laten bewegen. Zo zijn op het vliegveld Heathrow in Londen te weinig zitbanken geplaatst. De terminal waar jaarlijks 35 miljoen passagiers passeren, heeft maar 700 zitbanken. Dit om reizigers richting de restaurants en cafés te laten bewegen om zo meer inkomsten te genereren. Ook in winkelcentra worden ontwerptechnieken gebruikt om de bezoekers langs zoveel mogelijk winkels te laten lopen. Dit allemaal om het gedrag van mensen te beïnvloeden.

De tegenbeweging

Als tegenbeweging voor deze aanpak en ontwerpingrepen, heeft een aantal ontwerpers kleine creaties bedacht om een stad comfortabeler te maken alsmede het maatschappelijke probleem van het uitsluiten van bepaalde doelgroepen uit de samenleving aan het licht te brengen. Zo heeft Oliver Schau in Hamburg plastic gele buizen om stalen voorwerpen gebonden en zo zitplekken gecreëerd op verschillende plekken in de stad. Op vergelijkbare wijze kaart Sara Ross dit probleem aan in de VS. Zij heeft outfits met kussens ontworpen, die men kan aantrekken om overal op te kunnen zitten of liggen. Deze speelse ontwerpen kaarten het grotere maatschappelijke probleem aan van sociale veiligheid in steden.

Volgens Savic is het belangrijk dat deze aanpak, de ontwerpingrepen en de onprettige ontwerpen onder de aandacht bij het grotere publiek worden gebracht.

Voor het Engelse artikel en de fotorapportage zie: BBC: Secret city design tricks manipulate your behaviour


Cover: ‘2014.01.06_Verborgen stedelijke ontwerpingrepen_660’



Meest recent

De regionale investeringsagenda door Stichting Kennis Gebiedsontwikkeling (bron: Stichting Kennis Gebiedsontwikkeling)

“De RIA is dé manier om complexe ruimtelijke opgaven in de regio op te pakken”

Vandaag lanceert Stichting Kennis Gebiedsontwikkeling (SKG) de handreiking Regionale Investeringsagenda (RIA), een samenwerkingsvorm voor een breed gedragen ruimtelijk langetermijnperspectief in de regio. Het is deel twee in onze serie over de RIA.

Uitgelicht
SKG Nieuws

15 oktober 2024

Mercado, Binnenstad Groningen door Marcel Ijzerman (bron: MWPO)

In Groningen blaast een oud warenhuis nieuw leven in de binnenstad

In het centrum van Groningen functioneren tienduizenden vierkante meters leegstand als vliegwiel voor de ontwikkeling van een heel gebied. De toverformule? De intensieve samenwerking tussen projectontwikkelaar en gemeente.

Casus

15 oktober 2024

Aeisso Boelman column cover door Esther Dijkstra (bron: Illustratie Esther Dijkstra, bewerkte foto Cleo Mulder)

Kabinet: draai aan twee knoppen voor een goede businesscase wonen

In het regeerprogramma besteedt het kabinet serieus aandacht aan wonen en volkshuisvesting. Daarmee geeft ook dit kabinet prioriteit aan wonen, ziet columnist Aeisso Boelman. Maar de uitvoering vraagt nog wel de nodige aandacht.

Opinie

14 oktober 2024