Volop in beweging: de rol van skateparken in de leefbare stad

De groeiende populariteit van skateparken in Nederland weerspiegelt bredere maatschappelijke ontwikkelingen. Voorbeelden zijn de groeiende populariteit van urban sports, het groeiende belang van een beweegvriendelijke en ‘inclusieve’ leefomgeving (die voor iedereen toegankelijk is) en de toenemende druk op stedelijke ruimte die vraagt om een multifunctioneel en adaptief gebruik (met een inrichting die dat mogelijk maakt). Niet alleen overheden – vanouds de hoeders van de openbare ruimte – zijn hier mee bezig, ook steeds meer marktpartijen beijveren zich ervoor om de dagelijkse leef- en woonomgeving actiever in te richten.

Beweging stimuleren

Ook de urban sports vinden steeds meer hun plek in het publiek domein. Deze sporten staan bekend om hun vrije, creatieve en laagdrempelige karakter. Uit onderzoek van het Mulier Instituut blijkt dat ze vooral jongeren aanspreken vanwege het expressieve karakter en het gemeenschapsgevoel dat ontstaat doordat iedereen kan meedoen. Deze sportieve inrichting van de leefomgeving speelt bovendien een cruciale rol in het stimuleren van beweging, ook onder jongeren een urgente opgave. Onderzoek van het RIVM signaleert dat Nederlanders nog te weinig bewegen, mede doordat de openbare ruimte vaak onvoldoende uitnodigt tot dagelijks bewegen.

Het Mulier Instituut stelt dat een derde van de Nederlandse gemeenten het beleid inmiddels heeft gericht op urban sports, vooral met het doel om jongeren te bereiken die niet deelnemen aan traditionele sporten. Beleidsmakers zien urban sports als kansrijk voor het vergroten van sportdeelname. Binnen dit kader kunnen skateparken uitstekend worden ingezet; ze vormen een voorbeeld van een gelaagde openbare infrastructuur die meer kan bieden dan sport. Door hun multifunctionele aard bieden ze mogelijkheden voor de revitalisering van verwaarloosde gebieden, verbeteren ze de leefbaarheid en moedigen ze sociale en culturele interactie aan – zonder dat de deelnemers toegang hoeven te betalen.

Meerdere waarden

Skateparken bieden specifieke meerwaarde: ze zijn 24/7 open, gratis toegankelijk en spreken diverse doelgroepen aan. Ze dragen bij aan een beweegvriendelijke stad. Nine Yards benadrukt in een artikel dat een goed ontworpen skatelandschap generaties verbindt, ongebruikte ruimtes activeert en een nieuwe laag toevoegt aan de stad. Skateparken combineren op deze manier fysieke, sociale en culturele waarde en passen in het perspectief van de brede welvaart. Volgens Archdaily draagt skateboarden bij aan het stedelijk welzijn door het stimuleren van motorische vaardigheden, ruimtelijk inzicht, behendigheid en sociale interactie. Het helpt mensen zowel fysieke als sociale vaardigheden te ontwikkelen, zoals samenwerking, verantwoordelijkheid en omgaan met succes en falen. Ze leren om verbinding te maken met lichaamstaal en de emotionele, sociale en cognitieve dimensies.

Skateboarden is een van de meest wereldwijd erkende stedelijke sporten volgens Archdaily en het biedt een alternatief dat kansen schept voor fysieke, recreatieve, sociale, culturele en zelfs professionele ontwikkeling voor meerdere generaties. Of het nu gaat om een vorm van verplaatsen of sport, skateboarden maakt een informele toe-eigening van de stedelijke ruimte mogelijk. Het is een activiteit die de aandacht trekt en die kan bijdragen aan de revitalisering van stedelijke ruimten, mits het wordt benaderd vanuit een integrale visie waarin ontwerp, gebruik en beheer op elkaar zijn afgestemd.

Sport, spel én ontmoeting

Een voorbeeld van de succesvolle integratie in een gebiedsontwikkeling is de realisatie op Zeeburgereiland in Amsterdam. Hier is de grootste betonnen skatebaan van Nederland gerealiseerd als onderdeel van een breder landschapspark, de Urban Sport Zone. Het plan begon met het initiatief van één skater en groeide dankzij intensieve bewonersparticipatie uit tot een veelzijdige plek met wandelpaden, speeltoestellen en vrij toegankelijke sportvelden. Het ontwerp stimuleert sociale interactie tussen jong en oud en daarmee sluit het project aan bij het Amsterdamse beleid voor ‘De Bewegende Stad’, dat inzet op gezonde, duurzame en beweegvriendelijke wijken.

Overigens is niet iedereen enthousiast over de opkomst van urban sports. Zo plaatsen sommige groepen deze activiteit in de hoek van de stedelijke overlast: schade aan openbaar meubilair, gevaar voor andere gebruikers en geluidsoverlast. Een zorgvuldig planproces kan dit bezwaar ondervangen. Het Antwerpse skatemagazine laat zien dat dialoog tussen skaters, buurtbewoners en beleidsmakers en een goed ontwerp juist kunnen leiden tot inclusieve, skatevriendelijke openbare ruimtes. Uit de voorbeelden (zoals het Theaterplein) en interviews in het tijdschrift, blijkt overlast vaak eerder een kwestie van perceptie dan van een werkelijke hinder. Daarnaast wordt aangegeven dat geluidsoverlast en schade meestal geen bewuste daden zijn, maar het gevolg van slecht ontworpen of te druk gebruikte plekken. Overlast kan beperkt worden door gebruik te maken van geluiddempende, duurzame materialen, bestaande skateplekken beter te onderhouden en infrastructuur over de stad te spreiden.

Plus op duurzaamheid

Vanuit duurzaamheidsoptiek bieden skateparken eveneens kansen. Ze worden steeds vaker gerealiseerd met duurzame materialen en geïntegreerd in groene en klimaatadaptieve structuren. Het Waterplein in Rotterdam is een interessant voorbeeld van hoe openbare ruimte kan bijdragen aan klimaatadaptatie én sociale vitaliteit. Drie opvangbekkens vangen regenwater op bij hevige buien om het riool te ontlasten. In droge periodes veranderen deze bekkens in sport- en speelplekken, waaronder skatevoorzieningen. Het plein is ontworpen met duurzame materialen en groene elementen om waterbeheer te combineren met recreatie, biodiversiteit en verkoeling. Door het multifunctionele ontwerp en de samenwerking tussen diverse stakeholders komen techniek, ontwerp en leefkwaliteit samen. De herinrichting heeft geleid tot efficiënt en circulair ruimtegebruik.
Het succes kwam deels door de vroege betrokkenheid van lokale stakeholders – zoals bewoners, scholen, kerken en jeugdorganisaties – die actief konden meedenken in workshops over waterbeheer. Deze aanpak versterkte niet alleen het bewustzijn rond klimaat en water, maar stimuleerde ook sociale verbinding in de wijk.

Er ligt hier een duidelijke kans én verantwoordelijkheid. Door skateparken vanaf het begin integraal mee te nemen in ruimtelijke plannen, wordt niet alleen tegemoetgekomen aan een groeiende behoefte aan bewegingsruimte, maar wordt ook actief bijgedragen aan een toekomstbestendige, multifunctionele leefomgeving. Het platform Ruimte voor Bewegen pleit voor structureel beleid en concrete acties om van een beweegvriendelijke leefomgeving meer te maken dan slechts een ambitie. Alleen met slimme ruimtelijke keuzes en samenwerking tussen beleid, ontwerp en gezondheid kan echte verandering plaatsvinden:

- Betrek urban sporters en andere gebruikers vanaf de start bij ontwerp- en besluitvorming.

- Investeer in duurzame, multifunctionele skatevoorzieningen op centrale locaties.

- Kies voor duurzame materialen en multifunctionele ontwerpen die bijdragen aan onder meer veiligheid, geluidsdemping en klimaatadaptie.

- Zie urban sport als kans voor stedelijk welzijn.

- Zorg voor structureel beheer en langdurig eigenaarschap.

Door deze uitgangspunten toe te passen skateparken fungeren als een drijvende kracht vormen achter inclusieve, duurzame en levendige stedelijke gebieden.