Wij zijn geheel onnodig in een tijd van schaarste aangekomen

Op het moment dat ik dit schrijf, staat de westerse wereldorde te schudden op haar grondvesten. Vertwijfeling alom, ook bij mijzelf. Maar wat mij ook bezighoudt, is de vraag waarom wij in Nederland en Europa niet in staat zijn geweest om met de voortvarendheid van Trump echte oplossingen voor echte problemen te realiseren? Hadden we gehandeld toen de problemen zich voordeden dan zouden we nu niet zo hulpeloos in de touwen hangen.

Neem onze eigen regering: zoveel meer van hetzelfde is nog niet eerder vertoond. In plaats van zich in te zetten voor fundamentele grote veranderingen, bijt het kabinet zich vast in de uitwassen van alle niet genomen moeilijke beslissingen uit het verleden. Wat wij voorgeschoteld krijgen als de grote opgaven van de toekomst, is feitelijk achterstallig onderhoud.

Een schrijnend voorbeeld is de uitbreiding van het nationale elektriciteitsnetwerk. De afgelopen maanden heb ik meerdere gesprekken gevoerd met TenneT over de landschappelijke inpassing van 380kv tracés. Dit zijn de hogesnelheidslijnen van het nationale elektriciteitsnetwerk die heel Nederland doorkruisen. De planvorming daarvan gaat zeer moeizaam. Het is immers niet makkelijk om zonder grote maatschappelijke weerstand nieuwe lijnen door het Nederlandse landschap te trekken. Wie zit er te wachten op stroomkabels en hoge masten die het landschapsbeeld ingrijpend veranderen? En waar is nog ruimte te vinden voor onderstations van 10 hectare die langs de tracés gerealiseerd moeten worden?

Maar de moed zakte mij pas echt in de schoenen toen duidelijk werd dat de tracés die nu op de tekentafel liggen, en pas over tien jaar gerealiseerd zijn, louter nodig zijn om de achterstanden uit het verleden in te lopen. De elektriciteitsnetwerken van de toekomst moeten nog uitgedacht worden! De kans is groot dat de huidige plannen daarbij zullen verbleken in schaal en omvang. Maar omdat we nog niet precies weten hoe groot de opgave zal zijn, hebben we het er liever niet over.

Kortom, het inlopen van alle achterstanden vinden we al zo’n moeilijke opgave dat we de echte toekomst niet eens in de ogen durven te kijken. Dit geldt voor ons stroomnet, maar ook voor bijvoorbeeld woningen, stikstof, schone lucht, schoon (drink)water en mobiliteit. En zo struikelen we van het ene kabinet naar het andere kabinet dat de status quo zoveel mogelijk in stand probeert te houden, om maar niet afgerekend te hoeven worden op de moeilijke boodschap dat de toekomst nog veel grotere aanpassingen vraagt.

Door nalatigheid zijn wij geheel onnodig in een tijd van schaarste aangekomen waarin alle grote ruimtelijke opgaven muurvast zitten. Maar dit kunnen we ook aangrijpen als een kans: schaarste noopt immers tot gedragsverandering. En als wij ons gedrag weten te veranderen, hoeven heel veel achterstanden niet eens meer ingelopen te worden. Als we bijvoorbeeld minder stroom van het elektriciteitsnetwerk gebruiken, is het nijpende capaciteitsgebrek verleden tijd.

Dat scheelt minister Hermans (Klimaat en Groene Groei, VVD) en TenneT enorm veel tijd, geld en maatschappelijke onrust. En het biedt ruimte voor een frisse nieuwe start zodat we wél tijd en ruimte hebben om met de samenleving te werken aan een betere toekomst. Want echt grote opgaven, zoals klimaatverandering, zeespiegelstijging en de afnemende biodiversiteit, dulden geen uitstel van denken en handelen. Daar moeten we echt nú mee aan de slag!