36 manieren om te ontstarren

‘De flexibele stad’ biedt handvatten voor organische stadsontwikkeling

De oude wetten van de gebiedsontwikkeling werken niet meer, maar welke nieuwe principes komen daarvoor in de plaats? Welke instrumenten kunnen worden ingezet om met situaties van leegstand en krimp om te gaan? Dat was de centrale vraag die middagvoorzitter Henk Jan Bierling (Platform 31) neerlegde. Voor de Groningse wethouder Roeland van der Schaaf is het vraagstuk inmiddels dagelijkse kost. De avond ervoor discussieerde hij met de gemeenteraad over de toekomst van het Suikerunie-terrein, aan de westkant van de binnenstad. Van der Schaaf gaf aan dat hij de volgorde van de bijeenkomsten liever had omgedraaid: ‘De aanbevelingen die in “De flexibele stad” staan hadden wij goed kunnen gebruiken om in de raad de discussie over de toekomst van dit gebied te voeren.’ De 36 instrumenten op vier terreinen (proces, financiën, juridica en ruimte) die in de publicatie worden beschreven, zijn volgens de wethouder overigens breder toepasbaar dan louter in leegstand- en krimpsituaties. ‘Het zijn principes die aan de basis kunnen staan van een nieuwe manier van gebiedsontwikkeling; of je nu in Groningen werkt of elders.’ Tijdelijk gebruik is daarbij een van de belangrijke nieuwe pijlers, zo gaf Van der Schaaf aan. ‘Wij publiceren binnenkort een interactieve leegstandskaart, waarop al het leegstaande gemeentelijk vastgoed is aangegeven dat zich leent voor nieuwe initiatieven. Daar zien wij als gemeente een belangrijke rol voor onszelf weggelegd: het bij elkaar brengen en verbinden van partijen met ideeën.’

Actief gebruik

Dat de publicatie juist in Groningen werd gepresenteerd was volgens auteur Maarten van Tuijl geen toeval. Veel van het voorwerk voor de publicatie werd hier verricht. Met de Academie van Bouwkunst vond een eerste studie naar tijdelijk gebruik plaats en dat kreeg een vervolg in het kader van de Creative City Challenge waar de gemeente Groningen in participeert (‘Time Based Interventions’). Ook werd voor voor 050 een eerste ‘braakliggingskaart’ geproduceerd. Naast het Suikerunieterrein wordt er inmiddels op een andere locatie in de stad, het Open Lab Ebbinge, al volop nagedacht over andere manieren om gebieden te ontwikkelen. De instrumenten die in ‘De flexibele stad’ worden beschreven haken daarbij aan, aldus Van Tuijl. ‘Het is echt een werkboek geworden, waarmee partijen in de dagelijkse praktijk mee aan de slag kunnen gaan.’ De opzet en opmaak maken dat ‘actieve’ gebruik inderdaad uitstekend mogelijk. Geen ellenlange ‘vak’-verhalen, maar korte en bondige analyses. Alleen in het eerste hoofdstuk wordt kort stilgestaan bij het verleden, daarna wordt de blik op de toekomst gericht. Met behulp van icoontjes wordt snel duidelijk wat de nieuwe begrippen zijn in het vocabulaire van organisch ontwikkelen. De 53 voorbeeldprojecten in het boek kunnen er bovendien snel mee gescand worden. Het aardige van deze projecten is dat het niet alleen de bekende ‘grote jongens’ zijn – zoals de oude Philipsgebouwen van Strijp S – maar dat ook een dorp als Kloosterburen in noord-Groningen erin voorkomt (waar bewoners zelf een oud kloosterterrein herontwikkelen). Het tekent de brede toepasbaarheid van de principes die door Bergevoet en Van Tuijl systematisch op een rij zijn gezet. De publicatie is nadrukkelijk bedoeld voor een breed publiek, zo gaf Tom Bergevoet aan. ‘Deze nieuwe manier van ontwikkelen vraagt om een level playing field: iedereen moet gemakkelijk toegang hebben tot dezelfde informatie.’ Met de optimistische toon en aanpak die uit ‘De flexibele stad’ spreekt zijn de auteurs daar uitstekend in geslaagd.

Meer foto's van Lab Ebbinge

Voor de agenda

De flexibele stad live boekpresentatie – Pakhuis De Zwijger, Amsterdam woensdag 9 oktober, 20.00 uur

Op deze avond wordt de inhoud van het boek - die met vele mensen tot stand is gekomen - tot leven gewekt.

Na een introductie door de auteurs volgen interviews met onder anderen: - Dennis van Westerop (adviseur transformatie hotelgebouw Ramada Apollo),
- Anne Hilderink (initiatiefnemer woon-zorgenclave Kloosterburen, Noord-Groningen), Judith Wensink (organisatie-adviseur voor de bouw),
- Maarten Engelberts (jurist, ministerie van I&M),
- Paul Jorna (kostenexpert gebieds-ontwikkeling) en
- Matthijs Bouw (one architecture).
Onder leiding van Susanne Heering gaan zij in op de mate van algemene toepasbaarheid van de besproken voorbeelden en de noodzakelijkheid van andere vormen van samenwerking binnen de bouwkolom.

Toegang gratis, aanmelden via dezwijger.nl

De flexibele stad

Oplossingen voor leegstand en krimp
Tom Bergevoet & Maarten van Tuijl
€ 24,50 | Nederlands ISBN 978-94-6208-045-4 | paperback | 216p | 17 x 24 cm | geïllustreerd (150 kleur en z/w) | design: Sanne Beeren | NAi Booksellers met steun van het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie, de Gemeente Groningen, het Ministerie van Infrastructuur en Milieu en het Ministerie van Binnenlandse Zaken.