winkelstraat

Binnenstad van de toekomst biedt meer dan winkelen

De toekomst van de binnenstad was het onderwerp van een congres dat Platform31 op 2 december organiseerde in Rotterdam. Binnensteden van de toekomst hebben veel te bieden: leren, werken, wonen, verzorgen, ontmoeten, verrast worden en plezier hebben. Ook winkelen blijft belangrijk, maar is niet (meer) genoeg om binnensteden aantrekkelijk te houden. Binnensteden worden places to be, in plaats van places to buy. Er is ruimte genoeg: in de ruim voorradige lege winkels kunnen we verdwenen functies terugbrengen en nieuwe (binnenstads)diensten ontwikkelen. Experimenten en pilots in binnensteden kunnen helpen om deze ontwikkelingen te versnellen.

Platform31 organiseerde het congres om het afronden van de projecten Verlichte regels winkelgebieden, Aangename aanloopstraten en CONCEPT BINNENSTAD te markeren en om de binnenstadsplannen voor 2017 aan een breed publiek te presenteren.

In de schitterende Burgerzaal van het stadhuis van Rotterdam verzamelden zich ruim tweehonderd binnenstadsprofessionals, van wethouders tot ondernemers en beleggers tot architecten.

Binnenstad van de toekomst

Pilot Verlichte regels winkelgebieden

De binnenstad van gaststad Rotterdam zit al jaren behoorlijk in de lift en werd onlangs gekroond tot Beste Binnenstad 2015-2017. Een prijs die de stad – volgens de jury – vooral te danken heeft aan het doorzettingsvermogen van het stadsbestuur in de afgelopen jaren.

Maarten Struijvenberg, wethouder Werkgelegenheid en Economie van Rotterdam, beet dan ook het spits af: “Als we onze ambities in de binnenstad ook in de toekomst willen waarmaken, dan is het belangrijk dat ondernemers de ruimte krijgen om te innoveren. Het experimenteren met alternatieve aanpakken past daarbij. Daarom deden wij mee aan de pilot Verlichte regels winkelgebieden van Platform31; die heette bij ons Anders geregeld.” Deze pilot werd vandaag formeel afgerond , na anderhalf jaar experimenteren in twaalf steden. Struijvenberg noemt het opheffen van een stopverbod als praktisch voorbeeld van regeldrukverlaging in het kader van de pilot. “Laden en lossen werd makkelijker gemaakt voor ondernemers, parkeren makkelijker voor klanten. Dat klinkt simpel, maar zo’n ingreep heeft effect op de punctualiteit van de tram en op de (verkeers)veiligheid, en vraagt dus medewerking van allerlei partijen.”

Uiteindelijk bleek op de West-Kruiskade in Rotterdam, net als in de elf andere pilotgebieden, veel meer mogelijk bínnen bestaande regelgeving dan gedacht. Het al dan niet doorgaan van initiatieven van ondernemers of anderen bleek in veel gevallen te liggen aan hoe regels worden toegepast, en niet aan de inhoud van de regels zelf. Een goede werkrelatie en meedenkende handhavingsambtenaren bleken belangrijke factoren.

Arjan Raatgever, aanjager van team Binnenstad bij Platform31 en initiatiefnemer van de pilot Verlichte regels winkelgebieden, noemt in zijn presentatie meer concrete resultaten van de pilot, zoals gedogen van functiemenging binnen één pand, het mogelijk maken van ruimere terrassen en uitstallingen en een jaarvergunning voor evenementen. Raatgever: “Met andere woorden: ondernemers konden meer ‘uitproberen’, met minder formaliteiten. Binnen de pilotperiode leidde de verlaagde regeldruk tot meer ondernemerschap. Nu de pilot is afgelopen is de kunst om alle regels die overbodig streng zijn structureel aan te gaan passen.”

Aangename aanloopstraten

Buiten de kernwinkelgebieden spelen hele andere vraagstukken in binnensteden, zeker nu veel Nederlandse binnensteden een compactere winkelkern krijgen. Wat is de toekomst van de aanloopstraten – straten tussen het echte stadshart en de eerste woon- en werkwijken in – nu de retailfunctie daar langzaam kleiner wordt? In het experiment Aangename aanloopstraten onderzochten Platform31 en 10 gemeenten hoe je tot een toekomstvisie en plan van aanpak voor aanloopstraten komt.

Raatgever: “Gaandeweg het experiment werd het voor de experimentpartners duidelijk dat kant-en-klare aanpakken niet bestaan. Daarvoor zijn aanloopstraten simpelweg té verschillend. Je zal een scherpe analyse moeten maken , een toekomstrichting en strategie moeten bepalen en dán een plan van aanpak. Een onafhankelijke partij – als ‘oliemannetje’ (of –vrouwtje) – is vaak het meest geschikt dit proces te begeleiden.”

Concept Binnenstad

Vanuit de analyse dat veel binnenstadsvisies en –aanpakken teveel gericht zijn op problemen en te weinig op nieuwe kansen in de binnensteden, startten Platform31 en SITE urban development het project Concept Binnenstad. In Concept Binnenstad staat juist het creatieve, kansgerichte proces centraal, legt Raatgever uit: “In het Living Lab dat we hiervoor organiseerden, ontwikkelden we zes kansrijke concepten, bijvoorbeeld over het aantrekkelijker maken van stadscentra voor gezinnen en ouderen, het stadshart als werk- en zingevingsplek en professionelere manieren van samenwerking. In 2017 toetsen Platform31 en SITE deze concepten in lokale sessies aan de dagelijkse praktijk van de projectpartners, verspreid over het land.”

Binnenstadssamenwerking

Tijdens een paneldiscussie worden enkele opgaven voor binnensteden besproken die Platform31 voor het komende jaar als kern van zijn activiteiten kiest. Jesse Weltevreden, lector E-business aan de Hogeschool van Amsterdam, Desiree Uitzetter, directeur Gebiedsontwikkeling bij BPD en Adriaan Schaap, oud-ondernemer en BIZ-voorzitter voeren het gesprek.

Zouden stakeholders in Nederlandse binnensteden niet veel professionelere manieren van samenwerking moeten ontwikkelen? Weltevreden: “Dat mag zo zijn, maar betere samenwerkingen in de binnenstad krijgen in mijn ogen pas vorm als er een gedeelde sense of urgency is én een goed werkend businessmodel, gebaseerd op Return on Investment.” Uitzetter vult aan: “En vastgoedeigenaren zouden er een sterke rol in moeten spelen. Zij hebben een langetermijnbelang.” De congresdeelnemers, op hun beurt, lieten via een stemronde weten dat zij vinden dat juist de gemeente de regie moet pakken bij het ontwikkelen van professionelere binnenstadssamenwerking. “Maar hier zitten ook wel veel gemeenteambtenaren in de zaal”, concludeert Uitzetter.

Specialisering en regionalisering

Een tweede vraag voor de toekomst is of binnensteden zich meer zouden moeten specialiseren naar hun eigen kracht. Dat zou regionale samenwerking makkelijker maken en onderlinge concurrentie tussen steden beperken. In recente binnenstadvisies blijkt al dat veel gemeenten hun stadscentra nadrukkelijker willen profileren op het eigen DNA, ook al kan die profilering nog een stuk scherper. Tweederde van aanwezigen vindt het meer specialiseren van binnensteden een goed voornemen. Johan Weijland, wethouder in Ede, heeft zijn bedenkingen: “Dit is maar theorie. Wie gaat die specialisatie realiseren? We moeten niet de illusie hebben dat binnensteden maakbaar zijn.” Martijn van Weert van Stadsconcepten denkt daar anders over: “Maar wel plooibaar door langdurig ‘maatwerk aan de winkel’.”

Smart Binnenstad

De digitalisering, automatisering en de opkomst van Big Data bieden mogelijkheden om het gedrag en de behoeften van binnenstadsgebruikers haarscherp in kaart te brengen. Kunnen we straks koop- en bezoekersstromen, verkeer, leefbaarheid et cetera real time in kaart brengen? Al die informatie, verzameld in een soort dashboard, zou een rijk en levend beeld kunnen opleveren van het functioneren van de binnenstad en haar gebruikers: de smart binnenstad. Maar hebben we ook de instrumenten en sturingsmechanismen om onze binnensteden aan deze kennis aan te passen?

Verdiepende deelsessies

In het tweede deel praatten deelnemers in kleine setting door in deelsessies over diverse binnenstadsonderwerpen die werden geagendeerd door Platform31 en diverse andere partijen. De subsessies gingen over regeldrukverlichting, ontwerpen aan aanloopstraten, de binnenstad bij nacht, Concept Binnenstad, programma ‘Bedrijvige kernen’ in Vlaanderen, tijdelijk ondernemerschap in leegstaande panden, blurring en de Drank- en Horecawet en collectieve online gebiedsmarketing.

Deelsessies


Cover: ‘winkelstraat’


Portret - Arjan Raatgever

Door Arjan Raatgever

Projectleider bij Platform31

Portret - Hanneke van Rooijen

Door Hanneke van Rooijen

(Web)redacteur en informatiespecialist bij Platform31

Barbara Heebels

Door Barbara Heebels

Barbara Heebels is eveneens projectleider bij Platform31, waar zij werkt aan uiteenlopende projecten op het gebied van economie en binnensteden.


Meest recent

Weekoverzicht - Dit was de week van leren door Gebiedsontwikkeling.nu (bron: Gebiedsontwikkeling.nu)

Dit was de week van leren

Deze week ging het op Gebiedsontwikkeling.nu over leren. Leren van de complexe gebiedsontwikkeling Feyenoord City, van dertig jaar flexibel ontwikkelen in Terneuzen en van grondbeleid in het buitenland.

Weekoverzicht

28 maart 2024

Irishof door AM Gebiedsontwikkeling (bron: AM Gebiedsontwikkeling)

Ontwikkelen voor ouderen met een zwaardere zorgvraag, zo doet AM dat

Een gebiedsontwikkelaar die een verzorgingshuis-nieuwe-stijl in de markt zet, voor ouderen die meer zorg nodig hebben. AM geeft vorm aan het concept ‘Let’s Live’, ontwikkelaar Anneke Speelman licht toe.

Interview

28 maart 2024

Claude Debussylaan op de Zuidas, Amsterdam door David Peperkamp (bron: shutterstock.com)

Boeksymposium richt spotlight op neuroarchitectuur en gezonde steden

Verslag van een boeksymposium over welke ontwerpprincipes kunnen bijdragen aan een gezonde stad en wat neuroarchitectuur hierin kan betekenen. Regien Stolp rapporteert.

Verslag

27 maart 2024