Opinie BLOG De renovatie van de Arnhemse muziekzaal Musis Sacrum is bekroond. De jury heeft daar ongetwijfeld goed over nagedacht. Ik vind het zelf altijd een beetje makkelijk om voor zo’n prestigieus en ongetwijfeld duur project te kiezen, maar anderzijds is het goed dat het muziekleven in Arnhem en omstreken weer enige tijd stijlvol vooruit kan. Ook in mijn geboortestad Wageningen was Musis Sacrum een begrip.
Bij de drie genomineerde inzendingen was ook een project voor de renovatie van 138 sociale huurwoningen in de Amsterdamse wijk Slotermeer. Omdat de Rotterdamse wederopbouwwijk Pendrecht grotendeels is afgebroken, getuigt alleen Tuinstad Slotermeer nog van de volkshuisvestelijke idealen die kort voor en kort na de oorlog toonaangevend waren in Nederland. Daarom werd een klein deel van de wijk in 2008 aangewezen als beschermd gezicht. De corporaties lieten direct weten dat dergelijke onzin hinderlijk was voor de stadsvernieuwing.
Kort daarna kwam er een concreet sloopplan ter tafel voor de zeven Airey blokken die nu zo mooi gerenoveerd zijn, midden in het beschermd gezicht – dat al snel bekend stond als het Van Eesteren Museum. Het werd een bittere strijd tussen de corporatie, de monumentenzorg en bewoners van Slotermeer die zich verenigd hadden om het beschermd gezicht te verdedigen. De woningen waren natuurlijk uitgewoond, verschrikkelijk gehorig en voorzien van energielabel F. De corporatie had een nieuwbouwplan laten maken met rijtjes aantrekkelijke eengezinswoningen die in het stedenbouwkundig stramien pasten. Niet echt een slecht plan, maar het ging om een principiële zaak.
Ik had mij al neergelegd bij de sloop van de Airey blokken maar na jaren touwtrekken kwam er toch een miraculeuze overwinning uit de bus voor de tegenstanders van nieuwbouw. Het bureau Hooyschuur architecten heeft de blokken gerenoveerd, met energielabel A en geluidsisolatie conform nieuwbouweisen. Misschien zou de Gulden Feniks voor dit dramatische project teveel van het goede zijn geweest. De nominatie was al een hele eer en een subtiele afstraffing voor degenen die destijds zo graag wilden slopen.
De stadsvernieuwing heeft veel schade aangericht in Amsterdam West. Grote delen van Osdorp en Geuzenveld zijn vernield. De nieuwbouw is architectonisch van een bedroevend niveau. De paar blokjes in de Van Tijenbuurt in Geuzenveld die tenslotte toch nog gerenoveerd zijn, vormen nu een vlag op een modderschuit. Ook de gerenoveerde blokken van Dudok laten zien hoe het moet.
De strijd is nog niet ten einde. Nu de crisis voorbij is, worden er alweer dolle plannen gemaakt om Amsterdam West nog eens grondig te verbouwen. Verdichting is het nieuwe toverwoord. De geschiedenis blijft zich herhalen. Destijds was men van mening dat de oude binnenstad ‘niet meer van deze tijd was’. Kantoortorens en parkeergarages waren onze toekomst. Die ramp is afgewend, zij het met grote moeite. Daarna richtten de stadsvernieuwers hun blik op de negentiende-eeuwse wijken, ook al ‘niet meer van deze tijd’. En telkens weer blijkt dat de profeten van de vooruitgang ongelijk hebben. Nooit komt er iemand op het simpele idee dat het veel verstandiger is om oude woonwijken te renoveren en verder met rust te laten.
Coverfoto: Erik Swiertstra
Dit item verscheen eerder op nrp.nl
Cover: ‘Aireywoningen amsterdam’
Door Vincent van Rossem
Architectuurhistoricus & Hoogleraar Monumenten en stedenbouwkundige vraagstukken
