Opinie Mijn vorige blog ‘Circulaire economie is geen voodoo’ van 5 februari jl. eindigde ik met de vraag hoe je in de bouw kunt aansturen op het anders omgaan met grondstoffen en materialen en hoe je circulaire economie voor de bouw praktisch hanteerbaar kunt maken. In het vervolg hierop geef ik antwoord op deze vragen.
Deze column is het tweede deel in een serie van drie over Circulaire Economie in de gebouwde omgeving. Concrete aanleiding vormde niet alleen de afscheidsrede van Friso de Zeeuw als praktijkhoogleraar Gebiedsontwikkeling van 15 december vorig jaar, maar ook de publicatie van de Transitieagenda Circulaire Bouweconomie van 15 januari jl. Het eerste deel vindt u hier.
Anders omgaan met grondstoffen en materialen in de bouw is niet noodzakelijk omwille van toenemende schaarste en stijgende prijzen van grondstoffen. Ook speelt leveringszekerheid daarbij geen rol. Wel zorgt de steeds grotere vraag naar grondstoffen voor een grotere milieudruk. Dat kan ook niet anders wanneer je één miljoen woningen wilt toevoegen aan een woningvoorraad van 7½ miljoen stuks.
Van lineair naar circulair
Vraag is echter hoe je dan kunt aansturen op een overgang van een lineaire naar circulaire economie in de bouw? Dat vraagt om een omslag in het denken over grondstoffen en producten in de bouw, en kan volgens de literatuur op vier manieren.
Allereerst door de waarde en vooral milieudruk van grondstoffen centraal te stellen. Verder zul je de grondstoffenstromen in de bouw moeten volgen. Bovendien zullen partijen in de bouw zich moeten verantwoorden en rekenschap moeten afleggen over het gebruik van grondstoffen. En ten slotte kun je vuistregels gebruiken voor een optimaal gebruik van grondstoffen.
Gradaties
Daarbij is het belangrijk je te realiseren dat er verschillende gradaties van circulariteit zijn. In de meest eenvoudige vorm gaat het om het voorkomen van afval (reduce), het hergebruiken van producten of productonderdelen (re-use) en recycling van materialen. Maar er zijn meer gradaties waardoor circulaire economie meer is dan recycling. Het gaat vooral om zoveel mogelijk hergebruik en zo lang mogelijk vasthouden van de grondstoffen in de kringloop, waardoor de milieudruk vermindert. Dat vraagt om anders te denken over producten en productieprocessen, ze anders te ontwerpen en in te richten (smart design).
Ladder van circulariteit
Door onderscheid te maken tussen verschillende gradaties van circulariteit, wordt duidelijk dat recovering door het terugwinnen van energie uit materialen (door verbranding van afval) tot de laagste treden van de ‘ladder van circulariteit’ behoort. Net als recycling ofwel het verwerken en hergebruiken van materialen, dat de kern vormt van de kringloopeconomie.
In de circulaire economie gaat het er echter om dat er niet langer sprake is van de input van grondstoffen en het vrijkomen van afval, wat bij een kringloopeconomie nog wel het geval is. In een circulaire economie is in the end de keten gesloten, althans in theorie.
Vuistregel
Of dat in de praktijk straks ook zo werkt, is nog maar de vraag. Waar het nu vooral om gaat is om de bouw en vastgoedsector in beweging te krijgen en van een lineaire economie weg richting een circulaire economie te bewegen. De eerder genoemde gradaties van circulariteit kunnen partijen in de bouw en vastgoedsector daarbij perspectief van handelen bieden. Als vuistregel geldt daarbij: hoe hoger op de ladder, dus van rood naar groen, hoe meer er sprake is van circulariteit. En hoe hoger de circulariteit is, des te minder het gebruik van grondstoffen waardoor ook de milieudruk kleiner is, waar het in de bouw dus allemaal om draait. Vraag is alleen hoe die milieudruk te meten?
Dit interview maakt onderdeel uit van een reeks interviews gehouden in het kader van het ontwerpend-onderzoek ‘MensenWerk - de toekomst van stedelijk leven, planning voor het onbekende’. Op 22 Februari 2018 vindt er een debat plaats in Pakhuis de Zwijger in Amsterdam rondom de vraag ‘Hoe geven we ‘ruimte’ aan de toekomst van werk en plan je voor het onbekende?
Dit item verscheen eerder op ROmagazine.nl
Cover: "christiania, glass house, february 2009" (CC BY 2.0) by seier+seier
Cover: ‘christiania, glass house’
Door Bas van de Griendt
Manager MVO en Duurzaam Ontwikkelen bij Bouwfonds Property Development
