Nobelhorst Almere door Maarten Feenstra (bron: Gemeente Almere)

De duurzame dilemma’s van de gemeente Almere

17 augustus 2021

4 minuten

Persoonlijk Het uitspreken van duurzame ambities lijkt de status quo in gebiedsontwikkeling, maar hoe maken we projecten écht duurzaam? Liesl Vivier, adjunct-manager gebiedsontwikkeling bij de gemeente Almere (die net lid is geworden van de Stichting Kennis Gebiedsontwikkeling), licht toe tegen welke barrières zij aanloopt – en hoe zij deze slecht.

Dit artikel verscheen in onze gebiedsontwikkeling.krant, zomereditie 2021. Lees hier de andere artikelen en bekijk de hele krant!

Voor welke grote opgaven in gebiedsontwikkeling staat de gemeente Almere de komende jaren?
Zoals veel andere steden kent Almere een grote woningbouwopgave. Almere is altijd erg gericht geweest op stadsuitbreiding, maar momenteel is de focus aan het verschuiven naar binnenstedelijke transformaties. Een deel van het vastgoed in Almere bestaat al bijna 50 jaar, dus dit is het moment om te na te gaan of dat vastgoed aan transformatie of sloop en nieuwbouw toe is. De opgave is vooral hoe we dit duurzaam kunnen doen.

Sommige duurzaamheidsthema’s krijgen in Almere al veel aandacht, zoals klimaatadaptatie en biodiversiteit, maar andere nog veel minder, zoals circulariteit en duurzame mobiliteit. Met de ‘Leidraad Duurzame Gebiedsontwikkeling’ doen we nu pilots in Nobelhorst, Europakwartier Oost-2 en Olympiakwartier-Oost.

Tegen welke barrières loop je op wanneer je projecten daadwerkelijk duurzaam wilt maken?
Hoewel niet alle ingrepen veel geld hoeven te kosten, is duurzaam bouwen nog steeds duurder dan traditioneel bouwen. Denk bijvoorbeeld aan circulair bouwen of houtbouw. Omdat grondprijzen worden berekend volgens de residuele methode, gaan deze omlaag wanneer de bouwkosten stijgen. Niet elke gemeente kan zich deze lagere opbrengsten veroorloven.

Duurzaam bouwen nog steeds duurder dan traditioneel bouwen

Ook lopen we tegen bestaande werkwijzen en regelgeving aan. Een voorbeeld: in onze Leidraad Duurzame Gebiedsontwikkeling staat de wens om veel bomen in de openbare ruimte te planten die voor koele plekken in de stad zorgen. Maar er zijn ook regels over hoeveel meter bomen van façades af moeten staan en van leidingtracés verwijderd moeten zijn. Als je deze regels bij elkaar op telt, lukt het simpelweg niet om voldoende bomen te plaatsen. Dan proberen we creatieve oplossingen te zoeken, bijvoorbeeld het gebruik van worteldoeken zodat de bomen toch dichterbij geplaatst kunnen worden. Je moet durven af te stappen van het gangbare ‘zo doen we dat altijd’.

Portret Liesl Vivier door Gemeente Almere (bron: almere.nl)

‘Portret Liesl Vivier’ door Gemeente Almere (bron: almere.nl)


Hoe voorkom je dat duurzaamheid een opeenstapeling van ambities wordt die de markt niet meer kan beantwoorden?
Het heeft geen zin om eisen te stellen aan marktpartijen zonder zelf het goede voorbeeld te geven. Dat doen we als gemeente. We verwachten daarnaast niet dat een marktpartij op elk duurzaamheidsthema uitblinkt. We stellen een basisniveau voor elk thema vast, en per project kijken we samen met marktpartijen welk thema zich goed leent om in dat gebied te excelleren.

Duurzaamheid kent meerdere edele doelen. Wie moet beslissen welke de prioriteit krijgt?
Dat hangt af van de fase van een project. In het begin van een project wordt er een ontwikkelplan gemaakt dat aan de gemeenteraad wordt voorgelegd. Waar we naartoe willen is dat dit ontwikkelplan inzicht geeft in de duurzaamheidsambitie en de financiële consequenties daarvan. In dat geval kan de raad al in de beginfase beslissen over de financiering van het specifieke thema dat in een project uitgewerkt wordt. Het bepalen van de thematiek gebeurt nu vaak pas later in het proces, en dan blijkt dikwijls dat er geen geld voor is.

We verwachten niet dat een marktpartij op elk duurzaamheidsthema uitblinkt

Ik denk dat het heel belangrijk is om vanaf het begin van een project voldoende ruimte in te bouwen voor duurzaamheidsambities. Aan de ene kant gaat het over fysieke ruimte. Zo nemen natuurinclusieve oevers met flauwere taluds simpelweg meer ruimte in beslag. Aan de andere kant gaat het ook over financiële ruimte. Door zo’n oever hou je namelijk ook minder uitgeefbare gronden over, wat tot minder opbrengsten kan leiden. Je moet ook rekening houden met hogere investeringen in vastgoed. Dit kan bijvoorbeeld door in de grondexploitatie met een lagere grondprijs te rekenen, of door ergens een risicopotje te hebben.

Investeringen in duurzaamheid betalen zich niet altijd direct uit. Hoe ga je om met belangen op de korte en de lange termijn?
Sommige duurzaamheidseffecten zijn heel zichtbaar, bijvoorbeeld lagere energiekosten, maar andere zullen bewoners veel minder merken, denk aan lagere CO2-waarden. Daarom moeten we over naar een systeem waarin we projecten niet alleen afrekenen op de investeringen die tijdens het project worden gedaan, maar naar de kosten op de lange termijn: de ‘Total Cost of Ownership’.

Waar we naartoe willen, is dat we vooraf méér investeren in goede materialen die langer meegaan, zodat je later minder onderhoudskosten hebt. Daarvoor is het nodig om heel scherp inzicht te hebben in de potentiële besparingen op de lange termijn. Hoe kun je dit bepalen? Welke instrumenten zijn ervoor? Alleen wanneer we hier goed zicht op hebben, kunnen wij gebiedsontwikkelingen écht duurzaam realiseren.


Cover: ‘Nobelhorst Almere’ door Maarten Feenstra (bron: Gemeente Almere)


Celine Janssen door Celine Janssen (bron: Celine Janssen)

Door Céline Janssen

Postdoctoraal onderzoeker Leerstoel Gebiedsontwikkeling TU Delft


Meest recent

Overstroming bij rivier de Lek door MyStockVideo (bron: Shutterstock)

Zorgvuldigheid geboden: aansprakelijkheidsrecht maakt water en bodem sturend voor woningbouw

Lilian van Karnenbeek en Frank Groothuijse bespreken een gerechtelijke uitspraak die gebiedsontwikkelaars waarschuwt. Zij moeten de ‘hydrologische’ civielrechtelijke zorgplicht in acht nemen, zeker in gebieden die kwetsbaar zijn voor wateroverlast.

Uitgelicht
Analyse

20 mei 2025

Wouter Veldhuis Column Cover door Esther Dijkstra (bron: Illustratie Esther Dijkstra, bewerkte foto Arenda Oomen)

De dunne lijn tussen falen en vandalisme

Op vrijwel alle grote dossiers is sprake van een algehele impasse. Geen enkele coalitiepartij durft een grens te trekken, bang voor electoraal verlies. Het kabinet poldert niet maar moddert door – zo constateert columnist Wouter Veldhuis.

Opinie

19 mei 2025

Vogelvlucht primaire waterkering door Sky Pictures (bron: Provincie Zeeland)

Anders omgaan met de overgang van land naar water

Lange tijd moesten we wegblijven van de primaire waterkering, die met beton en asfalt werden versterkt. Een nieuwe generatie projecten laat zien dat er ook anders met de overgang van land en water kan worden omgegaan.

Casus

19 mei 2025