De circulaire economie richt zich op het vermijden van ‘maagdelijke materialen’ en afval door het sluiten van kringlopen. Het gesprek daarover richt zich steevast op – demontabele en herbruikbare - materialen en producten, waarbij de grotere schaal gauw uit het oog verloren wordt.
Zie daar de schaalparadox in de circulaire economie. Want Lincolnpark breekt juist op grote schaal maagdelijke materialen aan: het wordt gebouwd in een weiland in de Haarlemmermeer.
Op de middelbare school heeft iedereen geleerd over de wet van behoud van energie en de wet van behoud van massa. Dat betekent dat de wereld op atomair niveau altijd al circulair is. Hoe verder je van deze atomaire schaal blijft des te groter is het effect van de circulaire economie. Fijn als bouwpuin opnieuw gebruikt wordt. Nog beter als je een heel kozijn of deur een tweede leven kan schenken. Maar het sorteert pas echt effect als een gebouw een nieuwe bestemming vindt of zelfs een hele wijk of havengebied opnieuw wordt uitgevonden. Op deze manier ontstaan er geen waste-lands en worden minder maagdelijke materialen en gebieden aangesproken. Tabula scripta in plaats van tabula rasa; een nieuwe laag in plaats van een nieuw begin. Zo bezien zijn de pakhuizen van Prinseneiland in Amsterdam heel wat circulairder dan het Lincolnpark.
Lincolnpark staat niet op zichzelf. Neem ReGen Village, een “zelfvoorzienende woonwijk” in Almere Oosterwold. Deze nog te bouwen community wekt haar eigen elektriciteit op, zorgt - deels - voor haar eigen voedsel en is niet aangesloten op het riool of drinkwaternet. Prima. Maar men vergeet erbij te vertellen dat het in the middle of nowhere van Flevoland ligt. Geen supermarkt, basisschool of fatsoenlijke baan op fietsafstand te bekennen. Toekomstige bewoners van dit buurtje zijn volledig autoafhankelijk. Niet voor niets heet het plan ook wel Tesla eco-village.
Het is een zelfvoorzienende parasiet. Die zichzelf lijkt te bedruipen, maar als je beter kijkt, voor een aardig leven volledig teert op grote rijksinvesteringen in snelwegen en voorzieningen elders. Kortom een energieslurper op vruchtbare landbouwgrond, gesponsord door de belastingbetaler.
Het zal best eens nodig zijn om maagdelijke gebieden voor de verstedelijkingsopgave aan te wenden, maar noem het dan niet circulair of zelfvoorzienend. Dat is als uitgebreid juichen bij je tegendoelpunt als je met 10-0 achterstaat.
Cover: ‘Go column cover 2’
Door Daan Zandbelt
Rijksadviseur voor de fysieke leefomgeving en partner bij De Zwarte Hond, een ontwerpbureau voor architectuur en stedenbouw in Rotterdam.
