2014.03.06_Doen en laten_660

Doen en laten, effectiever milieubeleid door mensenkennis

6 maart 2014

4 minuten

Nieuws Nederland staat voor de uitdaging de samenleving en economie verder te verduurzamen. Dit advies gaat over het benutten van kennis over het gedrag van mensen om milieudoelen dichterbij te brengen. Dat dit gebeurt lijkt misschien vanzelfsprekend. Waarom is hier dan toch aandacht voor nodig?

Kennis over gedrag

De overheid neemt een sturende rol op zich als er sprake is van algemeen vastgestelde doelen die de maatschappij als geheel ten goede komen, maar die niet 'vanzelf' worden bereikt. Een schoon milieu is zo'n een maatschappelijk doel waarbij 'het niet vanzelf' goed gaat, omdat mensen met hun gedrag daar niet vanzelfsprekend aan bijdragen.

Individueel gedrag van mensen wordt beïnvloed door vele factoren, zoals iemands persoonlijke omstandigheden, de afwegingen die iemand maakt of de motieven die iemand heeft. Sommige mensen vinden bijvoorbeeld een schoon milieu niet belangrijk, anderen overzien de consequenties daarvan niet. Of milieuvriendelijk gedrag is duur en moeilijk of iemand denkt dat dat zo is. En soms ligt het milieuvriendelijk gedrag gewoon niet voor de hand. De manier waarop mensen zich gedragen is dus ingewikkeld en per situatie anders. Hoe mensen reageren op beleidsmaatregelen is lang niet altijd te voorspellen vanuit gangbare aannames over de rationaliteit van gedrag. Als bij beleidsbepaling (meer) bewust en systematisch gebruik wordt gemaakt van de kennis die bestaat over hoe en waarom mensen zich in specifieke omstandigheden op een bepaalde manier gedragen, kan de effectiviteit van het milieubeleid worden vergroot. Gelukkig is er inmiddels een overweldigende hoeveelheid kennis beschikbaar over hoe menselijk gedrag werkt en hoe mensen reageren op bepaalde (beleids)ingrepen. En er wordt in het beleid al veel van die gedragskennis gebruik gemaakt. De WRR adviseerde in 2009 in zijn rapport ´De menselijke beslisser: over de psychologie van keuze en gedrag´ om deze kennis zo goed mogelijk te benutten voor het beleid.

Gedragsanalysekader en De gedragsToets

De Rli gaat nu een stap verder door gedragskennis en mogelijke beleidskeuzes aan elkaar te koppelen met het voor dit advies ontwikkelde gedragsanalysekader. Dit gedragsanalysekader kan beleidsmakers helpen om een zorgvuldige analyse te maken van relevante gedragsbepalende factoren zoals: de kennis en vaardigheden die iemand heeft, zijn of haar drijfveren (motieven), hoe iemands persoonlijke omstandigheden zijn en welke keuzeprocessen in een situatie een rol spelen. Het gedragsanalysekader is vertaald naar een praktisch hulpmiddel: 'De GedragsToets'. Met De GedragsToets wordt het eenvoudiger om menselijk gedrag mee te nemen in de keuze van beleidsinstrumenten variërend van wetgeving tot het faciliteren en stimuleren van eigen initiatief van mensen. Dit advies bestaat hiermee uit drie delen. Het advies en het analysekader zijn beschikbaar via de website, De GedragsToets kunt u aanvragen bij het secretariaat van de Rli.

Uitwerking vier beleidscases

De raad heeft het gedragsanalysekader toegepast op vier beleidscases: • duurzame mobiliteit (spitsmijden) • energiebesparende maatregelen huishoudens • verminderen van voedselverspilling • verhogen van de fractie gescheiden groente-, fruit- en tuinafval van huishoudens

Dit document 'Toepassing van de gedragsanalyse op vier beleidscases' is alleen als digitaal beschikbaar.

Publicatiedatum

Het advies 'Doen en laten, effectiever milieubeleid door mensenkennis' is op 5 maart 2014 aangeboden aan staatssecretaris Mansveld van Infrastructuur en Milieu (IenM).

Achtergrondstudies

Als achtergrondstudie voor het advies 'Doen en laten, effectiever milieubeleid door mensenkennis' heeft de Rli twee onderzoeken uit laten voeren door ECN en Duneworks. Deze twee rapporten beschrijven een aantal beleidscases die vanuit gedragskennis perspectief geanalyseerd zijn.

1) Effectief beleid voor duurzaam gedrag: Een thematische vergelijking in Nederland

2) Effectief beleid voor duurzaam gedrag: Een internationale vergelijking

Essays normatieve vraagstukken rond gedragsbeïnvloeding voor duurzame gedragspatronen

De Rli heeft bij de start van het advies 'Doen en laten, effectiever milieubeleid door mensenkennis' vier wetenschappers gevraagd een essay te schrijven. De essays gaan in op wat ethische en sociaal wenselijke grenzen zijn in hoe ver de overheid mag en moet gaan in gedragsbeïnvloeding van mensen om de samenleving te verduurzamen. Met de essays wil de Rli zich een mening vormen over deze kwesties en die in het advies over duurzame gedragspatronen verwoorden.

De bijdragen en de verschillende auteurs zijn: • Dr. M.F. Wesseling, Artsenfederatie KNMG Gedragsbeïnvloeding door overheid ter bevordering van duurzaamheid
• Prof. dr. M. Korthals, Wageningen Universiteit De overheid als verleidster
• Dr. F.A. Hindriks, Rijksuniversiteit Groningen De burger als virtuele auteur
• Prof. dr. L. Bovens, London School of Economics and Political Science De verantwoordelijkheid van de overheid

Zie ook


Cover: ‘2014.03.06_Doen en laten_660’



Meest recent

Participatie bij een grote verbouwing door Natalya Kosarevich (bron: shutterstock)

Participatie bij een grote verbouwing

De grote verbouwing van Nederland is niet gebaseerd op een eenmalig groots en meeslepend besluit, aldus Co Verdaas. Het is een proces van vele kleine en grotere besluiten. Hoe moeten dan de spelregels rondom participatie worden opgesteld?

Analyse

8 oktober 2025

Het team achter Huis van de Toekomst bestaat uit kunstenaars, professionals en buurtbewoners door Havensteder (bron: Huis van de Toekomst)

De urban curator als noodzakelijke verbinder in de lokale energietransitie

Een van de meest veelbelovende scenario’s voor de energietransitie is de overgang naar duurzame, lokaal opgewekte en gedeelde energie. Dat is echter een lastig traject. Kan de ‘urban curator’ helpen als verbinder?

Onderzoek

7 oktober 2025

De passende spelregels voor gebiedsontwikkeling door Esther Dijkstra (bron: Stichting Kennis Gebiedsontwikkeling)

Tussen samenhang en sectoren: de passende spelregels voor gebiedsontwikkeling

In het openingsartikel van de nieuwe Gebiedsontwikkeling.krant proberen Marlon Boeve, Co Verdaas en Tom Daamen tot de juiste spelregels voor gebiedsontwikkeling te komen door te focussen op de eeuwige strijd tussen ‘samenhang’ en ‘sectoren’.

Uitgelicht
Analyse

7 oktober 2025

Uw gastbijdrage op GO.nu: Over gastbijdragen

Uw gastbijdrage op GO.nu

Wij staan open voor bijdragen uit wetenschap en praktijk. Wij moedigen auteurs aan hun kennis en ervaring te delen.

Over gastbijdragen
Uw project toevoegen: Ga naar de GO-Projectenkaart

Uw project toevoegen

Wilt u graag een gebiedsontwikkeling toevoegen aan de GO-projectenkaart? Vul dan via onderstaande link het formulier in.

Ga naar de GO-Projectenkaart
Uw organisatie bij de SKG: Ga naar de SKG-website

Uw organisatie bij de SKG

Uw organisatie aansluiten op het netwerk van de Stichting Kennis Gebiedsontwikkeling? Neem dan contact op.

Ga naar de SKG-website
Uw bijeenkomst in de agenda: Neem contact op

Uw bijeenkomst in de agenda

U kunt uw gebiedsontwikkeling-gerelateerde evenement aankondigen via onze agenda door contact op te nemen met de redactie.

Neem contact op