Thumb_samenwerking en allianties_0_1000px door Onbekend (bron: Shutterstock)

Erfgoed als katalysator voor gebiedsontwikkeling: lessen uit de Duitse praktijk

3 december 2011

2 minuten

Nieuws De fameuze Nederlandse planningsmachinerie hapert. Ze piept en kraakt onder last van de recessie en de daarmee gepaard gaande bezuinigingen. Wie de berichtenstroom op het internetportaal van de ruimtelijke ordening (IKC RO) volgt, wordt al enige tijd getrakteerd op een aaneenschakeling van onheilstijdingen. De nasleep van de financieel-economische crisis heeft de ruimtelijke ordening in zijn greep. De ene na de andere sombere melding vliegt over het beeldscherm: grootschalige gebiedsontwikkelingen worden stilgelegd (denk aan Blauwe Stad en Wieringerrandmeer), bouwstops aangekondigd, gemeentelijke grondbedrijven failliet verklaard, tekorten op grondexploitaties gemeld, publieke investeringen teruggeschroefd, enzovoorts. Het lijkt – alles overziend – een waar slagveld: de nieuwbouw ligt bijna stil, kantoren staan leeg, grote projecten stagneren. Van de eens zo kenmerkende dadendrang in de ruimtelijke ordening is weinig meer over.

Als gevolg van de crisis vindt op allerlei terreinen een reality check plaats. Overspannen verwachtingen worden bijgesteld. Steeds meer steden en regio’s beraden zich op een toekomst waarin minder vanzelfsprekend kan worden uitgegaan van het perspectief van eindeloze groei en de daarbij horende ontwikkeldynamiek. De huidige en toekomstige economische conditie vraagt om meer innovatieve vormen van gebiedsontwikkeling die, meer dan nu het geval is, uitgaan van de lokale draagkracht en ontwikkelcapaciteit van de stad of regio in kwestie. Niet voor niets ontstaat bij bestuurders en in de planologische vakwereld langzaam maar zeker weer belangstelling voor endogene vormen van regionale ontwikkeling - het community- ontwikkelingsmodel - waarbij vooral uitgegaan wordt van ontwikkeling van binnenuit, op eigen kracht en op basis van de eigen sterke kanten.

Het cultureel erfgoed van een gebied speelt in een endogeen ontwikkelingsperspectief vanzelfsprekend een belangrijke rol. De eigen kracht van een regio is immers in belangrijke mate gestoeld om datgene wat uit het verleden is overgeleverd. Erfgoed biedt daarnaast ook kansen voor de betrokkenheid van private partijen, organisaties en burgers. In Duitsland is daar in het kader van de Internationale Bauausstellung reeds veel ervaring mee opgedaan. Wat kunnen we in dit verband van onze oosterburen leren? Is de culturele factor (in de vorm van een visie, beeld, verhaal) te benutten als inspiratiebron voor vernieuwende gebiedsontwikkeling in tijden van transformatie zonder groei? Werkt de culturele factor als een richtinggevende en mobiliserende katalysator voor toekomstige publiek-private coalitievorming? Voordat ik deze vragen probeer te beantwoorden, eerst nog even terug naar de crisis.

Zie voor de volledige publicatie:


Cover: ‘Thumb_samenwerking en allianties_0_1000px’ door Onbekend (bron: Shutterstock)


Joks Janssen (foto Marc Bolsius) door Marc Bolsius

Door Joks Janssen

Joks Janssen is senior-adviseur duurzame gebiedsontwikkeling bij Het PON & Telos en praktijkhoogleraar ‘Brede welvaart in de regio’ aan Tilburg University


Meest recent

Dronefoto Hart van de Waalsprong door AM Gebiedsontwikkeling (bron: AM Gebiedsontwikkeling)

Stedelijkheid vanaf scratch, Hart van de Waalsprong laat zien hoe dat kan

Aan de noordkant van de Waal in Nijmegen kreeg de Waalsprong eindelijk haar centrumgebied, waar gestapeld bouwen in een compact stadsmilieu hand in hand gaat met een primaat voor fietsers en voetgangers.

Uitgelicht
Casus

2 juli 2025

Dudokhaken Amsterdam door Janine Schrijver (bron: Vanschagen Architecten)

RCE belicht dozijn naoorlogse wijken waar ‘erfgoedinclusief’ is verdicht

De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) pleit bij het verdichten in naoorlogse wijken voor een zorgvuldige omgang met de bestaande ruimte. Een nieuwe publicatie brengt daartoe 12 voorbeeldprojecten in beeld.

Onderzoek

2 juli 2025

Mainz door Renson van Tilborg (bron: Renson van Tilborg)

Leeft de Rijn? Een ontdekkingstocht langs de rivier, op de fiets

Rivieren staan momenteel volop in de belangstelling en er is veel debat. Renson van Tilborg (ministerie van VRO) besloot de proef zelf op de som te nemen met de vraag: leeft de Rijn? Hij trapte stroomopwaarts en vervatte zijn ervaringen in een column

Uitgelicht
Verslag

1 juli 2025