platform voor kennis, nieuws en opinie
Door Joks Janssen
3 dec 2011 - De fameuze Nederlandse planningsmachinerie hapert. Ze piept en kraakt onder last van de recessie en de daarmee gepaard gaande bezuinigingen. Wie de berichtenstroom op het internetportaal van de ruimtelijke ordening (IKC RO) volgt, wordt al enige tijd getrakteerd op een aaneenschakeling van onheilstijdingen. De nasleep van de financieel-economische crisis heeft de ruimtelijke ordening in zijn greep. De ene na de andere sombere melding vliegt over het beeldscherm: grootschalige gebiedsontwikkelingen worden stilgelegd (denk aan Blauwe Stad en Wieringerrandmeer), bouwstops aangekondigd, gemeentelijke grondbedrijven failliet verklaard, tekorten op grondexploitaties gemeld, publieke investeringen teruggeschroefd, enzovoorts. Het lijkt – alles overziend – een waar slagveld: de nieuwbouw ligt bijna stil, kantoren staan leeg, grote projecten stagneren. Van de eens zo kenmerkende dadendrang in de ruimtelijke ordening is weinig meer over.
Als gevolg van de crisis vindt op allerlei terreinen een reality check plaats. Overspannen verwachtingen worden bijgesteld. Steeds meer steden en regio’s beraden zich op een toekomst waarin minder vanzelfsprekend kan worden uitgegaan van het perspectief van eindeloze groei en de daarbij horende ontwikkeldynamiek. De huidige en toekomstige economische conditie vraagt om meer innovatieve vormen van gebiedsontwikkeling die, meer dan nu het geval is, uitgaan van de lokale draagkracht en ontwikkelcapaciteit van de stad of regio in kwestie. Niet voor niets ontstaat bij bestuurders en in de planologische vakwereld langzaam maar zeker weer belangstelling voor endogene vormen van regionale ontwikkeling - het community- ontwikkelingsmodel - waarbij vooral uitgegaan wordt van ontwikkeling van binnenuit, op eigen kracht en op basis van de eigen sterke kanten.
Het cultureel erfgoed van een gebied speelt in een endogeen ontwikkelingsperspectief vanzelfsprekend een belangrijke rol. De eigen kracht van een regio is immers in belangrijke mate gestoeld om datgene wat uit het verleden is overgeleverd. Erfgoed biedt daarnaast ook kansen voor de betrokkenheid van private partijen, organisaties en burgers. In Duitsland is daar in het kader van de Internationale Bauausstellung reeds veel ervaring mee opgedaan. Wat kunnen we in dit verband van onze oosterburen leren? Is de culturele factor (in de vorm van een visie, beeld, verhaal) te benutten als inspiratiebron voor vernieuwende gebiedsontwikkeling in tijden van transformatie zonder groei? Werkt de culturele factor als een richtinggevende en mobiliserende katalysator voor toekomstige publiek-private coalitievorming? Voordat ik deze vragen probeer te beantwoorden, eerst nog even terug naar de crisis.
Zie voor de volledige publicatie:
