Bijlmerbajes

Gebiedstransformatie Bijlmerbajes van start: stad maken op voormalig ‘verboden terrein’

20 december 2017

3 minuten

Verslag In september 2017 gunde het Rijksvastgoedbedrijf het terrein van de alom bekende ‘Bijlmerbajes’ aan gebieds- en vastgoedontwikkelaar AM, die het terrein ontwikkelt in consortium met AT Capital en Cairn, met het ontwerp van OMA, FABRICations en LOLA Landscape Architects. Gretig staan de betrokken partijen aan het begin van de uitwerking van deze unieke gebiedsontwikkeling. Stichting Kennis Gebiedsontwikkeling werd tijdens het evenement ‘Maak kennis met de energie van Bajes Kwartier’ op 8 december jl. rondgeleid door de gangen en torens van de vroegere Amsterdamse gevangenis.

Van verboden terrein naar inclusieve woonlocatie

Bij binnenkomst van het complex wordt duidelijk dat het transformatieproces in zekere zin al gaande is – muurschilderingen, lampionnetjes en planten vrolijken de grauwe gevel wat op en verschillende mensen die duidelijk niks met de gevangenis te maken hebben lopen in en uit. Behalve een asielzoekerscentrum zijn momenteel ook een hotel, een restaurant en verschillende creatieve initiatieven in het gebouw gevestigd. Hoewel de tijdelijke invulling na sluiting van de Bijlmerbajes succesvol is geweest, wacht het oorspronkelijk ‘verboden’ terrein een grootschalige transformatie naar een leefbare en inclusieve woonlocatie voor Amsterdam: Bajes Kwartier.

Stadmaken

De bijeenkomst bestaat uit een rondleiding en een presentatie over het transformatieplan. Eva Hekkenberg, ontwikkelingsmanager AM, benadrukt dat er echt een nieuw stuk stad gemaakt zal worden. Onder de thema’s demografische transitie, gedurfde duurzaamheid, mobiliteitstransitie, healthy urban living, stedelijke groei en internationale concurrentie zal het Bajeskwartier woonprogramma’s voor verschillende inkomens behelzen. 30 % zal bestaan uit sociale huurwoningen en  een wezenlijk deel is bestemd voor het middensegment. Naast wonen maken de ontwikkelaars ook ruimte voor kunst, horeca, gezondheidssector, bedrijvigheid en educatie.

Rondleiding Bijlmer Bajes

‘Rondleiding Bijlmer Bajes’


Van vrouwentoren naar verticale tuin

Een leefbare woonlocatie is nog even moeilijk voor te stellen wanneer de rondleiding door het voormalige huis van bewaring en gevangeniscomplex start. We zien wachtcellen, reguliere cellen en isoleercellen die er geen van allen enigszins als een warm thuis uitzien. De indeling van het gebouw gaat flink op de schop; slechts één van de zes huidige cellentorens blijft bestaan en wordt getransformeerd tot groene toren, icoon van vooruitstrevend stuk stad. Het programma van het complex verandert aanzienlijk; de gebedsruimte wordt een expositieruimte, de ‘vrouwentoren’ zal zich uiteindelijk als een ‘verticale tuin’ ontvouwen en in de wachtcellen bevindt zich momenteel al een escaperoom.

Bijlmer Bajeskwartier Kalverstraat impressie door AM (bron: AM)

‘Bijlmer Bajeskwartier Kalverstraat impressie’ (bron: AM)


De 'Kalverstraat' getransformeerd tot publieke ruimte. Beeld: AM

Ontwerp & erfgoed

Hoe ga je om met de transformatie van een uniek stuk vastgoed in een binnenstedelijk gebied? Johan Snel, stedenbouwkundige AM, licht de interpretatie van de erfgoedwaarden toe. De kenmerkende structuur van de bekende zes torens die verbonden zijn door een  brede gang blijft in tact, al zal de zogenoemde ‘Kalverstraat’ niet meer als de verblijfsruimte van criminelen maar als een verbindende ruimte voor het publieke domein dienen. Ook blijft het idee van het terrein als eilandje in de stad bestaan met een eigen herkenbare identiteit en volop in verbinding met de omgeving. Overigens zoeken de ontwerpers de waarde van het erfgoed ook in het hergebruik van materialen; de oorspronkelijke celdeuren krijgen bijvoorbeeld een nieuwe functie als bouwdelen voor een bruggetje in de openbare ruimte. Het gebied wordt een frisse wind ingeblazen door het aanwijzen van een kenniscluster en een designcluster, waarin ruimte zal zijn voor een middelbare school, studentenwoningen en kunstenaars. Diverse tijdelijke initiatieven zijn geïntegreerd in de ontwikkelstrategie. 

Gebiedsregisseur

AM vervult namens het consortium de rol van gebiedsregisseur waarbij zij nauw samenwerkt met tientallen andere betrokken partners in de ontwikkeling. In de huidige fase wordt hard gewerkt aan spelregels, kavelplannen en het beeldkwaliteitsplan. De veelbelovende plannen doen uitkijken naar de verwezenlijking, wanneer er dan echt ‘stad’ zal zijn op voormalig gevangenissterrein. 


Cover: ‘Bijlmerbajes’


Celine Janssen door Celine Janssen (bron: Celine Janssen)

Door Céline Janssen

Postdoctoraal onderzoeker Leerstoel Gebiedsontwikkeling TU Delft


Meest recent

Dronefoto Hart van de Waalsprong door AM Gebiedsontwikkeling (bron: AM Gebiedsontwikkeling)

Stedelijkheid vanaf scratch, Hart van de Waalsprong laat zien hoe dat kan

Aan de noordkant van de Waal in Nijmegen kreeg de Waalsprong eindelijk haar centrumgebied, waar gestapeld bouwen in een compact stadsmilieu hand in hand gaat met een primaat voor fietsers en voetgangers.

Uitgelicht
Casus

2 juli 2025

Dudokhaken Amsterdam door Janine Schrijver (bron: Vanschagen Architecten)

RCE belicht dozijn naoorlogse wijken waar ‘erfgoedinclusief’ is verdicht

De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) pleit bij het verdichten in naoorlogse wijken voor een zorgvuldige omgang met de bestaande ruimte. Een nieuwe publicatie brengt daartoe 12 voorbeeldprojecten in beeld.

Onderzoek

2 juli 2025

Mainz door Renson van Tilborg (bron: Renson van Tilborg)

Leeft de Rijn? Een ontdekkingstocht langs de rivier, op de fiets

Rivieren staan momenteel volop in de belangstelling en er is veel debat. Renson van Tilborg (ministerie van VRO) besloot de proef zelf op de som te nemen met de vraag: leeft de Rijn? Hij trapte stroomopwaarts en vervatte zijn ervaringen in een column

Uitgelicht
Verslag

1 juli 2025