Van verboden terrein naar inclusieve woonlocatie         

Bij binnenkomst van het complex wordt duidelijk dat het transformatieproces in zekere zin al gaande is – muurschilderingen, lampionnetjes en planten vrolijken de grauwe gevel wat op en verschillende mensen die duidelijk niks met de gevangenis te maken hebben lopen in en uit. Behalve een asielzoekerscentrum zijn momenteel ook een hotel, een restaurant en verschillende creatieve initiatieven in het gebouw gevestigd. Hoewel de tijdelijke invulling na sluiting van de Bijlmerbajes succesvol is geweest, wacht het oorspronkelijk ‘verboden’ terrein een grootschalige transformatie naar een leefbare en inclusieve woonlocatie voor Amsterdam: Bajes Kwartier.

Stadmaken

De bijeenkomst bestaat uit een rondleiding en een presentatie over het transformatieplan. Eva Hekkenberg, ontwikkelingsmanager AM, benadrukt dat er echt een nieuw stuk stad gemaakt zal worden. Onder de thema’s demografische transitie, gedurfde duurzaamheid, mobiliteitstransitie, healthy urban living, stedelijke groei en internationale concurrentie zal het Bajeskwartier woonprogramma’s voor verschillende inkomens behelzen. 30 % zal bestaan uit sociale huurwoningen en  een wezenlijk deel is bestemd voor het middensegment. Naast wonen maken de ontwikkelaars ook ruimte voor kunst, horeca, gezondheidssector, bedrijvigheid en educatie.

Van vrouwentoren naar verticale tuin

Een leefbare woonlocatie is nog even moeilijk voor te stellen wanneer de rondleiding door het voormalige huis van bewaring en gevangeniscomplex start. We zien wachtcellen, reguliere cellen en isoleercellen die er geen van allen enigszins als een warm thuis uitzien. De indeling van het gebouw gaat flink op de schop; slechts één van de zes huidige cellentorens blijft bestaan en wordt getransformeerd tot groene toren, icoon van vooruitstrevend stuk stad. Het programma van het complex verandert aanzienlijk; de gebedsruimte wordt een expositieruimte, de ‘vrouwentoren’ zal zich uiteindelijk als een ‘verticale tuin’ ontvouwen en in de wachtcellen bevindt zich momenteel al een escaperoom.

De ‘Kalverstraat’ getransformeerd tot publieke ruimte. Beeld: AM

Ontwerp & erfgoed

Hoe ga je om met de transformatie van een uniek stuk vastgoed in een binnenstedelijk gebied? Johan Snel, stedenbouwkundige AM, licht de interpretatie van de erfgoedwaarden toe. De kenmerkende structuur van de bekende zes torens die verbonden zijn door een  brede gang blijft in tact, al zal de zogenoemde ‘Kalverstraat’ niet meer als de verblijfsruimte van criminelen maar als een verbindende ruimte voor het publieke domein dienen. Ook blijft het idee van het terrein als eilandje in de stad bestaan met een eigen herkenbare identiteit en volop in verbinding met de omgeving. Overigens zoeken de ontwerpers de waarde van het erfgoed ook in het hergebruik van materialen; de oorspronkelijke celdeuren krijgen bijvoorbeeld een nieuwe functie als bouwdelen voor een bruggetje in de openbare ruimte. Het gebied wordt een frisse wind ingeblazen door het aanwijzen van een kenniscluster en een designcluster, waarin ruimte zal zijn voor een middelbare school, studentenwoningen en kunstenaars. Diverse tijdelijke initiatieven zijn geïntegreerd in de ontwikkelstrategie. 

Gebiedsregisseur

AM vervult namens het consortium de rol van gebiedsregisseur waarbij zij nauw samenwerkt met tientallen andere betrokken partners in de ontwikkeling. In de huidige fase wordt hard gewerkt aan spelregels, kavelplannen en het beeldkwaliteitsplan. De veelbelovende plannen doen uitkijken naar de verwezenlijking, wanneer er dan echt ‘stad’ zal zijn op voormalig gevangenissterrein.