Luijazui Pudong Shanghai - Wikimedia Commons door Haluk Comertel (bron: Wikimedia Commons)

“Let the lines between public and private investment blur!”

3 maart 2020

3 minuten

Analyse Het Rijk moet zijn cruciale rol in gebiedsontwikkeling heruitvinden, analyseert SKG-directeur Tom Daamen in een special over gebiedsontwikkeling van het Financieele Dagblad. “Nederland is klaar voor het creëren van de ruimtelijke condities die ons verstedelijkt landschap duurzamer, gezonder en aantrekkelijker maken – voor iedereen.”

Twintig jaar geleden schreef de econoom Michael Porter dat sommige van de meest innovatieve economische clusters van Europa en de Verenigde Staten ontstaan zijn ondanks het beleid van overheden en de rigiditeit van sterke economische sectoren. Hij concludeerde dat de voorwaarden van een sterke economie vragen om “fresh thinking” onder overheden, universiteiten en het bedrijfsleven. De traditionele rolverdeling van “who does what in the economy” moest volgens hem worden verlaten, “as the lines between public and private investment blur.”

Immer ter discussie

Vandaag de dag zijn de clusters die Porter en zijn collega’s blootlegden ook in Nederland zichtbaar. Samenwerking tussen overheden, universiteiten en bedrijfsleven vindt daarbinnen veelvuldig op projectbasis plaats. Maar zodra het gaat om het scheppen van de voorwaarden voor een sterke regionale economie - ook volgens Porter het meest relevante schaalniveau voor mens en bedrijf - blijkt samenwerking een stuk lastiger. Van goed afgestemde investeringen in ruimtelijke condities die Nederlandse regio’s op lange termijn aantrekkelijk houden, is al tien jaar nauwelijks sprake.

Begin dit jaar stelde stedenbouwkundige Joost van den Hoek in zijn recensie van het boek The Grand Projets vast dat grote stedelijke interventies sinds de crisis van 2008 in Nederland zwaar aan populariteit hebben ingeboet. Van den Hoek woont al geruime tijd in Shanghai en reflecteert daarvandaan terecht op het ontbreken van een Nederlands project in het boek. Volgens de stedenbouwkundige is dit gebrek te wijten aan “toenemende maatschappelijke ongelijkheid, de tendens om elitair overstijgend denken te verafschuwen en de middenklasse met bijhorende wensen en opvattingen centraal te stellen.” Als voorbeeld hekelt hij daarbij de kritiek op een ‘kleine’ interventie als de Zuidas, waar de nut en noodzaak van de integratie van infrastructuur - dé crux van het project - nog immer ter discussie staat.

Fresh thinking

Gebiedsontwikkeling is een verzamelwoord voor al het werk dat nodig is om de ruimtelijke condities van de BV Nederland op orde te krijgen. Als de regio het schaalniveau is waarop investeringen en ruimteclaims moeten worden afgestemd, zullen ruimtelijke keuzes en concrete projecten vooral op gebiedsniveau worden gemaakt. Samenwerking en integratie zijn daarbij regelrechte voorwaarden, hoewel juist dat de afgelopen tien jaar allesbehalve makkelijker is geworden. Institutionele beleggers, banken en projectontwikkelaars kregen strenge regels en eisen opgelegd. Het Rijk trok zich terug uit het ruimtelijk domein en hief het volledige ministerie van VROM op. Haar belangrijkste investeringsprogramma, het Investeringsbudget Stedelijke Vernieuwing (ISV), is per 2016 permanent stopgezet. De activiteiten van woningcorporaties in gebiedsontwikkeling zijn aan banden gelegd. 

De periode na de crisis heeft het repertoire van gebiedsontwikkeling verrijkt met een interessant palet aan lokale initiatieven en een herwaardering van bestaande structuren en gebouwen. Brede maatschappelijke coalities stellen momenteel samen regionale investeringsagenda’s (RIA’s) op. Hierin koppelen zij een sociaal-inclusieve woningbouwopgave aan de vraag naar duurzame mobiliteitsvormen, klimaatadaptatie en de energietransitie. Nederland is klaar voor “fresh thinking” voor het creëren van de ruimtelijke condities die, dwars door de komende economische cycli heen, ons verstedelijkt landschap duurzamer, gezonder en (nóg) aantrekkelijker maken - voor iedereen. 

Met de Omgevingswet als kader en een investeringsagenda die regionale samenwerking en integratie over lange termijn afdwingt, zal het Rijk zijn cruciale rol in gebiedsontwikkeling moeten heruitvinden. Vereist: politieke wil. Als dát er is, hebben we in no time zowel grote als kleine Grand Projets op gang gebracht. Universiteiten, bedrijfsleven en maatschappelijke partners zijn er klaar voor. Let the lines between public and private investment blur!

Cover: Wiiimedia Commons

Dit artikel verscheen eerder als voorwoord van de bijlage ‘Gebiedsontwikkeling & E.commerce’ van het Financieele Dagblad


Cover: ‘Luijazui Pudong Shanghai - Wikimedia Commons’ door Haluk Comertel (bron: Wikimedia Commons) onder CC BY 3.0, uitsnede van origineel


tom daamen2

Door Tom Daamen

Directeur SKG, Associate Professor Urban Development Management TU Delft


Meest recent

Deelnemersraad SKG december 2024 door Ineke Lammers (bron: SKG)

De RIA’s bij de SKG Deelnemersraad: van Word via Maps naar Excel

Bij de halfjaarlijkse deelnemersraad van de Stichting Kennis Gebiedsontwikkeling (SKG) stond het instrument van de Regionale Investeringsagenda (RIA) centraal. Zowel publieke, private als maatschappelijke organisaties kunnen hiermee aan de slag.

Verslag

6 december 2024

GO weekoverzicht 5 december 2024 door Gebiedsontwikkeling.nu (bron: Gebiedsontwikkeling.nu)

Dit was de week met experts in alle soorten en maten

Deze week meldden zich opvallend veel experts met hun inzichten op Gebiedsontwikkeling.nu. Van de juristen aan de SKG-Thematafel tot recensie-experts Haan & Laan en van het Verbond van Verzekeraars tot onze eigen redactie.

Weekoverzicht

5 december 2024

Landgoed Wickevoort Cruquius door AM Gebiedsontwikkeling (bron: AM Gebiedsontwikkeling)

Groen, ruim en duurzaam: op Wickevoort komen mens en natuur samen.

In het groene Cruquius verrijst Wickevoort: een groene wijk met 860 natuurinclusieve woningen. Het oude landgoed krijgt nieuw leven met een focus op gemeenschapsgevoel en houtbouw. Ontwikkelaar AM en de gemeente werken samen.

Onderzoek

5 december 2024