Vogels, insecten, kerkklokken, muziekinstrumenten, protesterende burgers. Een handvol geluiden die onmiskenbaar verbonden zijn met het leven in een stad, maar die in normale tijden verdrinken in de algehele kakofonie van verkeersgeluiden. Dit voorjaar was die verloren gewaande soundscape van de stad weer even hoorbaar. Want toen veel steden fysiek en sociaal op slot gingen, nam de geluidsvervuiling enorm af.

Stuart Fowkes is een muziekartiest die vanuit het Britse Oxford sinds 2014 (onder de noemer ‘Cities and Memory’) stadsgeluiden uit de hele wereld verzamelt. Op een landkaart publiceert hij deze immer uitdijende collectie, zodat via inmiddels bijna vierduizend opnames uit meer dan honderd landen goed hoorbaar is hoe de geluidsgolven van steden veranderen. Dat gebeurt geleidelijk, maar wie zijn oor te luister legt, hoort twee patronen: de hoeveel geluid neemt toe en die geluiden worden steeds uniformer. Want, legt Fowkes aan Bloomberg CityLab uit: “Als steden groeien, dan groeien ze bijna noodzakelijk op soortgelijke wijze, zoals met hoogbouw, bouwplaatsen en autoverkeer.”

Overstemd

Wat niet geleidelijk was, was de verandering in geluid tijdens de coronacrisis en bijbehorende lockdown dit voorjaar. Als bij toverslag verdween het overheersende geluid van het verkeer, om ruimte te geven aan de decibellen van ambulances en megafoons waarmee ambtenaren mensen manen thuis te blijven. Een geluk bij een ongeluk, stelt Fowkes. Stedelijke herrie, een vaak onbewuste belasting, zorgt namelijk voor stress en andere negatieve impact op de gezondheid.

Bovendien verkleint geluidsoverlast de intrinsieke navigeerbaarheid van een stad. Fowkes illustreert dit met de rol van de luidende klokken van de Westerkerk in Amsterdam. “Een paar honderd jaar geleden zouden zij de hele wijk gevuld hebben, wat de inwoners helpt om te bepalen waar ze op dat tijdstip zouden moeten zijn.” Tegenwoordig worden deze klokken grotendeels overstemd door het geluid van de nabijgelegen hoofdweg, waardoor deze markeringen van tijd en plaats verdwenen zijn.

De Britse artiest hoopt met zijn project meer aandacht te krijgen voor het auditieve aspect van de stad. Want waar bij een gebiedsontwikkeling steeds meer aandacht is voor esthetiek, duurzaamheid, groen en inclusiviteit, daar is geluid nog vaak een ongehoord kind. Zijn droom voor de wereld na de lockdown: dat geluid een belangrijker aspect wordt bij te maken keuzes in projecten, zoals tussen een autoweg of een fietspad, of het materiaal op gebouwen en zijn geluidweerkaatsende eigenschappen. 

Cover: Wikimedia Commons