Ellen van Bueren door Gebiedsontwikkeling.nu (bron: Gebiedsontwikkeling.nu)

Maak bodemkwaliteit uitgangspunt voor gebiedsontwikkeling

26 april 2021

3 minuten

Opinie In de zoektocht om voedsel te produceren waarmee natuur en milieu niet alleen zo min mogelijk worden belast, maar daar ook baat bij hebben, wordt steeds vaker gesproken over ‘regeneratieve landbouw’. De kwaliteit van de bodem is daarbij het uitgangspunt. Columnist Ellen van Bueren trekt dit principe breder en pleit voor ‘regeneratieve gebiedsontwikkeling’. “Wat het vooral duidelijk maakt, is dat we op een hele andere manier onze steden moeten ontwikkelen.”

In de wereld van de landbouw valt, naast de term kringlooplandbouw, de term ‘regeneratie’ steeds vaker. Het gaat dan om landbouw die een positieve bijdrage levert aan natuur, milieu, klimaat, voedselzekerheid en sociale omstandigheden. Voorstanders van regeneratieve landbouw wijzen er op dat ‘duurzaamheid’ of ‘milieu’ het uitgangspunt zijn om te kunnen boeren, maar het gaat in de toepassing van deze concepten al snel om het beperken van ecosysteemschade en herstel van het kapotgemaakte.

In de zoektocht naar een definitie van regeneratieve landbouw die de positieve bijdrage van landbouw aan natuur en milieu benadrukt, bleek bodemkwaliteit een ideale indicator. Een goede bodemkwaliteit is cruciaal voor de zogenoemde ‘ecosysteemdiensten’, de diensten die de natuur ons levert, zoals zuurstof, water, en voedsel, inclusief de zelfregulerende huishouding van deze systemen. Verbetering van de bodemkwaliteit staat daarom voorop in de deze vorm van landbouw.

Het gebruik van de term regeneratie in relatie tot de bouw en stedelijke ontwikkeling is een interessante. Daar waar circulaire economie de nadruk legt op het voorkomen en hergebruiken van reststromen en het voorkomen en herstellen van schade aan ecosystemen, kan regeneratie het plaatsgebondene van een stad benadrukken. Niet alleen de landbouw, ook een stad is uitermate afhankelijk van de lokale en regionale ecosysteemdiensten. Een goede bodemkwaliteit van de stad betekent een goede waterhuishouding, meer biodiversiteit, schone lucht, en schone grond om op te leven en van te eten. Ook het vermogen van de grond om zaken als water, koolstof en stikstof vast te houden, neemt dan toe.

Regeneratie is niet voor niets het eerste principe van het bekende vlindermodel voor de circulaire economie van de Ellen MacArthur Foundation. Het is alleen jammer dat dit principe niet is terug te vinden in de R-ladder, de handelingsvoorkeuren voor het voorkomen van afval, die van grote invloed is op het Nederlandse circulaire economiebeleid dat zich vooral op productketens richt. Tegelijkertijd vervallen concepten voor regeneratieve steden, zoals onder andere door Herbert Girardet ontwikkeld, al snel in uitgangspunten die op het eerste gezicht weinig onderscheidend zijn van duurzaamheidsagenda’s.

Het gebruik van lokale en regionale bodemkwaliteit voor stedelijke ontwikkeling, inclusief de benodigde ecosysteemdiensten, slaat de brug tussen het denken over circulaire economie en het denken over regeneratieve steden. De bodemkwaliteit als uitgangspunt voor regeneratieve gebiedsontwikkeling werpt een heel nieuw licht op bekende tegenstellingen als verdichten of uitbreiden. Ook plaatst het afwegingen tussen verschillende functies van ‘weilanden’, bijvoorbeeld als energielandschap, als waterbergende polder, als woonwijk of als productieland van bouwmaterialen, in een ander daglicht. Het is bovenal concreet, biedt handelingsperspectief en is misschien ook wel kwantificeerbaar en voor een deel in geld uit te drukken. Wat het vooral duidelijk maakt, is dat we op een hele andere manier onze steden moeten ontwikkelen. Het biedt daartoe handvatten en daarmee – eindelijk – een concreet transitiepad.


Cover: ‘Ellen van Bueren’ (bron: Gebiedsontwikkeling.nu)


Portret - Ellen van Bueren

Door Ellen van Bueren

Hoogleraar Management van Stedelijke Ontwikkeling aan de TU Delft


Meest recent

Het team achter Huis van de Toekomst bestaat uit kunstenaars, professionals en buurtbewoners door Havensteder (bron: Huis van de Toekomst)

De urban curator als noodzakelijke verbinder in de lokale energietransitie

Een van de meest veelbelovende scenario’s voor de energietransitie is de overgang naar duurzame, lokaal opgewekte en gedeelde energie. Dat is echter een lastig traject. Kan de ‘urban curator’ helpen als verbinder?

Onderzoek

7 oktober 2025

De passende spelregels voor gebiedsontwikkeling door Esther Dijkstra (bron: Stichting Kennis Gebiedsontwikkeling)

Tussen samenhang en sectoren: de passende spelregels voor gebiedsontwikkeling

In het openingsartikel van de nieuwe Gebiedsontwikkeling.krant proberen Marlon Boeve, Co Verdaas en Tom Daamen tot de juiste spelregels voor gebiedsontwikkeling te komen door te focussen op de eeuwige strijd tussen ‘samenhang’ en ‘sectoren’.

Uitgelicht
Analyse

7 oktober 2025

Luchtfoto van Eindhoven in de vroege herfst door Jacob Boomsma (bron: shutterstock)

Met de Nota Ruimte legt het Rijk de ruimtelijke puzzel bij de regio’s, maar levert zelf geen bijdrage

De Ontwerp-Nota Ruimte komt met een landsdekkende opdeling in regio’s, als basis voor de nationale ruimtelijke strategie, maar blijkt ook de panacee voor een verder visie- en besluiteloos Rijk – aldus Maaike Postma en Sjors de Vries.

Uitgelicht
Opinie

6 oktober 2025

Uw gastbijdrage op GO.nu: Over gastbijdragen

Uw gastbijdrage op GO.nu

Wij staan open voor bijdragen uit wetenschap en praktijk. Wij moedigen auteurs aan hun kennis en ervaring te delen.

Over gastbijdragen
Uw project toevoegen: Ga naar de GO-Projectenkaart

Uw project toevoegen

Wilt u graag een gebiedsontwikkeling toevoegen aan de GO-projectenkaart? Vul dan via onderstaande link het formulier in.

Ga naar de GO-Projectenkaart
Uw organisatie bij de SKG: Ga naar de SKG-website

Uw organisatie bij de SKG

Uw organisatie aansluiten op het netwerk van de Stichting Kennis Gebiedsontwikkeling? Neem dan contact op.

Ga naar de SKG-website
Uw bijeenkomst in de agenda: Neem contact op

Uw bijeenkomst in de agenda

U kunt uw gebiedsontwikkeling-gerelateerde evenement aankondigen via onze agenda door contact op te nemen met de redactie.

Neem contact op