Co Verdaas en Riek Bakker door Inge Janse (bron: gebiedsontwikkeling.nu)

Podcast 'Gebiedsontwikkeling voor alle leeftijden' #4: grote projecten met Riek Bakker en Co Verdaas

4 februari 2022

4 minuten

Persoonlijk In de interviewserie ‘Gebiedsontwikkeling voor alle leeftijden’ bundelen een junior en een senior-expert hun krachten. Stedenbouwkundige Riek Bakker (de senior) en hoogleraar gebiedsontwikkeling Co Verdaas (de junior) bespreken hoe in deze ingewikkelde tijden grote gebiedsontwikkelingen gerealiseerd moeten worden. “Neem van tevoren goed de tijd om te kijken waar de pijn zit.”

Met een cv waarop functies staan als Tweede Kamerlid, staatssecretaris en dijkgraaf wordt Co Verdaas niet vaak meer als junior van een gesprek beschouwd. Maar aan tafel met Riek Bakker, moeder van de gebiedsontwikkeling in Nederland, legt hij zich snel neer bij de rolverdeling. Dat is ook vanwege hun gezamenlijke voorgeschiedenis. “Mijn eerste baan was bij de gemeente Zwolle als creatief strateeg en projectleider. Riek was het externe geweten voor de stad en het bestuur. In je eerste baan met Riek aan de slag, mooier kan je start het niet zijn.” Kan Bakker de werkdagen met Verdaas zich ook nog zo goed herinneren? Lachend: “Nee, sorry. Dat is gewoon te lang weg.”

Help, ik ben nieuw

Bakker stond aan de wieg van grote gebiedsontwikkelingen als de Kop van Zuid in Rotterdam en Vinex-wijk Leidsche Rijn in Utrecht. Maar hoe krijg je zulke grote projecten in 2022 nog van de grond, met complicaties als versnipperd grondeigendom, tegenstrijdige belangen en meervoudige ruimteclaims?

“Begin zulke projecten met een hardgrondige analyse”, adviseert Bakker. “Hoe zit het politiek, bestuurlijk en ambtelijk. En wat vinden de mensen ervan? Ik heb geleerd dat je altijd met participatie aan de gang moet. Het is de enige manier om uit te vinden wat mensen willen. ‘Vertrouwen’ is het allerbelangrijkste woord bij dit soort projecten. Als de politiek aarzelt, maar je kunt oprecht vertellen dat je de bewoners al zover hebt dat ze het project graag willen, dan krijg je de politiek al een heel eind mee.”

Als je elkaar niet vertrouwt in een complex, langdurig gebeuren, dan gaat het gewoon niet lukken
Hoogleraar Co Verdaas

Bakker vertelt hoe zij deze tactiek ook toepaste in haar eigen huis. Vanwege de ontwikkeling van de Kop van Zuid verhuisde zij naar Rotterdam. “Ik ontdekte al heel snel dat de mensen verbeelding nodig hadden. Ik had een heel groot huis in het centrum van de stad en veegde daarin een verdieping leeg. Aan de ene kant had ik een maquette staan, aan de andere kant een presentatiezaal met stoeltjes. Drie maanden lang heb ik mensen ontvangen. ‘Help, ik ben nieuw, ik ben een Amsterdammer. Zouden jullie mij willen helpen dit voor elkaar te krijgen?’”

Grotere ellende

Verdaas herkent het belang van participatie vanuit zijn eigen ervaringen in de gebiedsontwikkeling. “Riek benoemt heel veel lagen. De oprechtheid van: ik ben echt open en ik wil snappen hoe het hier zit. Dat is van een waarde voorbij de precieze programmering, de euro’s en de belangen. Je kan een prachtig ontwerp hebben, de beste professionals, geld in overvloed. Maar als je elkaar niet vertrouwt in zo’n complex, langdurig gebeuren, dan gaat het gewoon niet lukken.”

Co Verdaas en Riek Bakker - podcastopname door Inge Janse (bron: Gebiedsontwikkeling.nu)

‘Co Verdaas en Riek Bakker - podcastopname’ door Inge Janse (bron: Gebiedsontwikkeling.nu)


Bakker kent de scepsis over participatie. “Je zou kunnen denken: dat kost tijd en die tijd verliezen we dan. Maar sla je dit proces over, dan lukt een project niet of maar half. Of er begint halverwege gedoe.” De woningbouwcrisis is volgens haar een actueel thema waarin deze dynamiek terugkomt. “Het gaat er niet om: er zijn een miljoen woningen nodig, dus laten we Nederland volgooien. Het gaat erom woonmilieus te krijgen die op een goede plek staan, niet bijten met alle andere problemen die we moeten oplossen, en ervoor zorgen dat mensen kunnen kiezen waar en hoe ze willen wonen. Daar mag je er best een beetje tijd in stoppen om dat voor elkaar te krijgen. Want lukt het niet, dan heb je een veel grotere ellende.”

Als we zulke grote aantallen woningen moeten maken, doe het weer groots
Stedenbouwkundige Riek Bakker

Als hoogleraar gebiedsontwikkeling krijgt Verdaas vaak de vraag van professionals hoe zij voor dat vertrouwen kunnen zorgen in een (grote) gebiedsontwikkeling. Ondanks al zijn ervaring moet hij het antwoord schuldig blijven. Er is namelijk geen vast recept voor. “Dat is het fascinerende en meteen ook ingewikkelde van ons vakgebied. Ik denk dat gebiedsontwikkeling mensen aantrekt die als ze volgens een handboek twee keer exact hetzelfde moeten doen, gillend gek worden. Het is elke dag opnieuw kijken. Je kan heel veel leren van ervaring, maar als je denkt ‘die aanpak kunnen we kopiëren’, dan ga je de bietenbrug op.”

Breien op een klein stukkie

Afgelopen november kwam ‘De ruimte van Riek’ uit, een boek waarin ze terug- en vooruitkijkt op de ruimtelijke ontwikkeling van Nederland en haar rol daarin. Zijn er in al haar jaren ook projecten of wijken geweest waar ze aan heeft gewerkt waar Bakker met minder trots op terugkijkt? “Bloemkoolwijken. Daar denk je nu van: jeetje, wat hebben we gedaan? Gelukkig zijn die niet op zulke grote schaal gebouwd en zijn die wel te repareren. Het is geen drama.”

De Utrechtse Vinex-wijk Leidsche Rijn beschouwt ze juist als een van de hoogtepunten van haar oeuvre. De negatieve blik waarmee er vaak naar Vinex-wijken wordt gekeken, snapt ze dan ook totaal niet. “Als we zulke grote aantallen woningen moeten maken, doe het weer groots. Ga niet zitten breien op een klein stukkie. Bouw pak hem beet 30 duizend woningen op een goede plek. Neem de tijd ervoor en doe het goed. Dan ben je veel beter af dan met al die kleine plakplaatjes.”

Stedenbouwkundige Riek Bakker (1944) was onder meer directeur Stadsontwikkeling, Stedenbouw en Volkshuisvesting van de gemeente Rotterdam. Ook was zij hoogleraar stedenbouwkunde aan de TU Eindhoven. Bakker is vooral bekend vanwege haar werk aan de Kop van Zuid (Rotterdam) en Leidsche Rijn (Utrecht). In 2021 verscheen haar biografie ‘De ruimte van Riek’ (lees hier onze recensie).

Hoogleraar en dijkgraaf Co Verdaas (1966) was als politicus onder meer gedeputeerde in Gelderland, Tweede Kamerlid en staatssecretaris. Tegenwoordig is hij hoogleraar Gebiedsontwikkeling bij de TU Delft en dijkgraaf in het waterschap Rivierenland. Verdaas publiceert ook regelmatig op Gebiedsontwikkeling.nu.


Cover: ‘Co Verdaas en Riek Bakker’ door Inge Janse (bron: gebiedsontwikkeling.nu)


Inge Janse - 2021 door Sander van Wettum (bron: Stichting Kennis Gebiedsontwikkeling)

Door Inge Janse

Voormalig adjunct-hoofdredacteur van Gebiedsontwikkeling.nu


Meest recent

Jewel Changi vliegveld in Singapore door Em Campos (bron: Shutterstock)

Natuur in de stad als een technologisch vraagstuk

Hoe kan technologie helpen om onze steden op een zinvolle manier groener te maken? Nadina Galle schreef hierover het boek ‘De natuur van onze steden’.

Verslag

7 oktober 2024

Windmolen naast de rivier de Ijssel door Maarten Zeehandelaar (bron: Shutterstock)

Ruimte voor de Rivier als ruimtelijke gids voor de energietransitie

De energietransitie vraagt naast technische oplossingen vooral ook om ruimtelijke antwoorden. Wat kan je leren van een programma als Ruimte voor de Rivier? Dat probeert TNO Vector te achterhalen in het programma Ruimte voor Energie.

Analyse

7 oktober 2024

Files in Amsterdam tijdens spits door Martin Bergsma (bron: Shutterstock)

Mobiliteitssturing met slimme ‘arrangementen’, die conflicten in de stad voorkomen

De auto en de stad, hoe kan dat huwelijk met goede voorwaarden tot stand komen? Daan van Egeraat en Friso de Zeeuw reiken mobiliteitsarrangementen aan die de boel in goede banen moet leiden.

Opinie

4 oktober 2024