Poortmeesters: door de Delfts Blauwe poort naar de groene binnentuin

PoortMeesters is een nieuw, karakteristiek woongebouw aan de Industrieweg, aan de rand van Nieuw Delft. De 59 stadswoningen en 55 appartementen, ontwikkeld door BPD Gebiedsontwikkeling en Ballast Nedam Development, naar een ontwerp van Vera Yanovshtchinsky Architecten, zijn gegroepeerd rond een groene binnentuin. De poorten en de tuin zijn eigendom van de bewoners.

Je kunt de tuin betreden via twee toegangspoorten. Maar dat ‘betreden’ is hier wel iets bijzonders. Je staat er zelfs wat langer bij stil. Beide poorten zijn namelijk bekleed met z’n drieduizend Delfts Blauwe tegels, zo’n 40 bij 30 centimeter groot en stuk voor stuk 3D geprint. De unieke keramieken tegels vormen samen een kunstwerk dat als een gigantische legpuzzel in elkaar is geschoven.

Studio RAP ontwierp en realiseerde deze nu al iconische toegang in 2020. Het bureau, toen nog een startup, zette zichzelf daarmee op de kaart. Inmiddels krijgt het aanvragen van over de hele wereld. “We wilden met dit ontwerp de identiteit van Delft laten zien, maar dan op een eigentijdse manier,” zegt ontwerper en oprichter Wessel van Beerendonk. “Aan die tegels zie je meteen dat het innovatief ingenieurswerk is. Dat past bij deze stad. Onze opdrachtgevers waren onmiddellijk enthousiast.”

Een ontwerp als verbinding

Dat is nog steeds zo, zegt Helma Born, regiodirecteur van BPD Zuid-West. “Het ontwerp legt de verbinding tussen de buitenwereld van Delft en de binnentuin van PoortMeesters, maar koppelt ook traditie aan vernieuwing. Het grijpt terug op het verleden én wijst naar de toekomst.”

“Het is heel belangrijk dat een gebouw een verhaal heeft,” zegt Onno Dwars, ceo van Ballast Nedam Development. “Ik heb zelf in Delft gestudeerd en gewoond. Ik vond en vind het geweldig om door de oude stad te lopen en te zien hoe elk gebouw een eigen identiteit heeft. Dat kunnen we vandaag de dag ook bereiken.”

Kunst in de openbare ruimte kan dat voor elkaar krijgen: dat geeft betekenis aan een plek. Dat is uiteraard geen nieuw inzicht, zegt Carel Aartsen, de betrokken ontwikkelaar van BPD. “Maar hier is meer aan de hand. De manier waarop dit kunstwerk tot stand is gekomen (zie kader, red.) sluit namelijk aan op andere innovaties die in dit project zijn verwerkt.”

Klimaatadaptieve daktuin

Hij doelt op de groene klimaatadaptieve daktuin in het midden van het plan, bovenop de parkeergarage. Naar een ontwerp van landschapsarchitect Renzo Veenstra en in samenwerking met Edwin Schiks (Waterneutraaldak) is hier het grootste waterneutrale dak van Nederland gerealiseerd.

Over de gehele dakoppervlakte is een regenwaterbuffer aangebracht. Daarbovenop zijn groene terrassen en bestrating aangelegd, compleet met bomen tot 9 meter hoog. Dat zorgt voor verkoeling in hete zomers. In totaal kan ruim 500.000 liter regenwater worden opgeslagen. De tuin ‘weet’ wat voor weer het gaat worden, op basis van online aangeleverde KNMI-data. Komt er regen? Dan pompt de tuin tijdig de waterreservoirs leeg in de gracht. PoortMeesters doorstond zo de hoosbuien van 20 juni – vlak voor de feestelijke opening van de poorten – zonder problemen.

Die innovatie zie je verder terug in de duurzame energievoorziening. Het gehele plan is energieneutraal. Aan de energieopwek voor verwarming, warm water, koeling en ventilatie komt nul komma nul fossiele brandstof te pas. Aartsen: “Daarnaast hebben we zogenoemde PVT-panelen toegepast op een schaal die nog niet eerder was vertoond. Die panelen leveren niet alleen stroom voor de woningen, maar ook warmte voor een warmtepomp.”

Niets aan dit project is standaard, zo vat Onno Dwars het samen. “Voor ons, de beide ontwikkelaars, maar ook voor de aannemer, Ballast Nedam West. Die kwam steeds weer voor nieuwe uitdagingen te staan. Maar bouwers vinden dat juist leuk. Ze willen bijzondere dingen maken, dat is hun drijfveer.” Helma Born voegt eraan toe: “Dit soort projecten kan niet zonder een zekere mate van kopzorg. Des te mooier dan als het lukt, als blijkt dat het zinvol was om je nek uit te steken. Heel belangrijk daarbij was de goede samenwerking met de gemeente Delft, die onze plannen altijd heeft gesteund. Dat enthousiasme en de gedrevenheid van het projectteam waren doorslaggevend.”

De bewoners

De bewoners, voor wie het allemaal is bedoeld, maken intussen dankbaar gebruik van de groene binnentuin. Ook de Delfts Blauwe poorten worden enorm gewaardeerd. Carel Aartsen: “Een belangrijk uitgangspunt was dat bewoners vrij en onbelemmerd gebruik konden maken van de poorten. Sommigen opperen om de poort af te sluiten met een mooi hek. We hebben met ze afgesproken eerst even te wennen. We laten de tuin groeien en bewoners gaan ‘m gebruiken, zodat mensen van buiten automatisch weten dat ze hier te gast zijn.”

De woningen in PoortMeesters zijn in 2022 opgeleverd. De feestelijke opening van de toegangspoorten sluit dus ook iets af: een lang proces waarin ook een flinke hobbel moest worden overwonnen. In 2020 moest het project terug naar de tekentafel. Er was te weinig belangstelling voor de oorspronkelijk geplande, relatief prijzige stadswoningen. Het vernieuwde plan liet veel meer variatie zien qua oppervlakte en prijs. Intussen is alles verkocht. Onno Dwars: “Door inzet van prefab bouwelementen konden we het betaalbaar houden, zonder op de kwaliteit in te leveren. Juist dan moet er iets bijzonders bij.”

Daarmee staat PoortMeesters ook model voor de toekomst. Helma Born: “De komende jaren zullen we meer herontwikkeling gaan zien. Het gaat om aanpassen, maar ook om versnellen van de woningbouw, onder meer door fabrieksmatig bouwen. Dan moet je iets bijzonders aan een project toevoegen. En als je dat echt wilt als ontwikkelaar, is daar altijd ruimte voor, zeker als je ontwerpers uitdaagt om met innovaties te komen.”