De woningmarkt zit vast. We weten hoe we woningen moeten bouwen: door te verdichten, te transformeren of door nieuwe locaties te ontwikkelen. Er zijn grote regionale verschillen, maar het staat buiten kijf dat het realiseren van voldoende woningen - of beter nog: het werken aan een goed functionerende woningmarkt - een grote maatschappelijke opgave is.

Wonen raakt het hart van gebiedsontwikkeling en staat als thema dan ook nimmer ter discussie. Een groot aantal leden ziet de planvoorraad in rap tempo opdrogen. En omdat er urgente vraagstukken bijgekomen zijn, wordt de puzzel steeds lastiger te leggen.

Mobiliteit is een urgent thema dat door vrijwel alle leden wordt genoemd. Zowel het wegennet als het OV-netwerk nadert de grenzen van zijn capaciteit. En dat terwijl er nog zo’n 1 miljoen woningen (en daarmee de mobiliteitswensen van de bewoners) aan de voorraad toegevoegd worden. De middelen in het infrastructuurfonds zijn tot 2030 belegd, maar het is de vraag of met de inzichten van nu hierin de juiste projecten zitten. 

De transitie naar een CO2-arme samenleving is de derde maatschappelijke opgave die raakt aan de leeropdracht van de leerstoel. Zowel het energie-efficiënter maken van de vastgoedvoorraad als het duurzaam ontwikkelen van nieuwbouw, brengt veel vragen met zich mee: over technische toepassingen, netwerken, financiering, organisatie, gebruik van data en ruimtelijke inrichting.

Klimaatverandering raakt ook direct aan gebiedsontwikkeling: hitte, droogte en wateroverlast zijn veranderd van ‘uitzondering’ in ‘dagelijkse realiteit’. Dat vraagt niet alleen om nieuwe en creatieve concepten voor uitleggebieden. Binnenstedelijk is het de vraag hoe vergroening en waterberging ingepast kunnen worden en wat dit betekent voor de (on)mogelijkheden van verdichting.

Klassiekers: proces, waarde, ontwerp en samenwerking
Vier klassieke facetten van gebiedsontwikkeling blijven onderscheidend in het repertoire van de leerstoel. Wat betekenen urgente maatschappelijke opgaven voor de inrichting van proces en samenwerking? Wat is de rol van het ontwerp, en welke publiek-private financierings- en investeringsvormen zijn haalbaar binnen de te creëren economische en maatschappelijke waarde? Dergelijke vragen vormen de basis van enkele langlopende onderzoeks- en promotietrajecten.

Hierbij kunnen we rijkelijk putten uit het werk dat in het verleden aan de TU Delft is verzet en ons (verder) laten inspireren door inzichten uit disciplines als stadssociologie en -economie, stedenbouw, planologie en recht, geografie, bestuurs- en organisatiewetenschappen en bedrijfskunde.

Wel vragen de inhoudelijke thema’s om het herijken en verdiepen van de inzichten rondom de klassiekers. Wat zijn de verstedelijkingsconcepten van de toekomst? Welke financiële arrangementen rondom energie, klimaat en mobiliteit passen bij welke publiek-private verhoudingen? Hoe groot zijn benodigde (voor)investeringen en wat voor samenwerkingsmodellen vergt dit? Allemaal vragen waar de leden al volop mee bezig zijn en waar bij uitstek een rol ligt voor de SKG en de leerstoel: om als lerend netwerk de ervaringen te delen, nieuwe kennis te ontwikkelen en onderwerpen te agenderen voor het debat. 

Toekomstgericht: inclusief, vernieuwend, verankerd
De deelnemers hebben ook de behoefte om samen met de leerstoel aan oplossingen te werken voor nieuwe, gebiedsspecifieke en deels nog ongrijpbare vraagstukken. Zo is in veel gemeenten wel duidelijk hoeveel woningen gebouwd moeten worden. Maar voor wie, en op welke plek? De circulaire (deel)economie moet gestimuleerd worden. Maar hoe zetten we deze vernieuwing om naar plannen en kaders? 

We merken onder leden een grote behoefte aan een handelingsperspectief dat richting, inspiratie en houvast biedt; zowel voor de ‘slechtste’ sociale wijken als voor de meest prestigieuze ontwikkelgebieden van Nederland. We willen hier vanuit de praktijkleerstoel een aanjagende en ondersteunende rol in spelen en zoveel mogelijk samen met de leden aan de slag. 

De Praktijkleerstoel Gebiedsontwikkeling heeft samen met de vakgroep Urban Development Management aan de faculteit Bouwkunde in Delft een rijke basis gelegd voor zowel wetenschappelijke verdieping als praktische uitwerking. De definitie van gebiedsontwikkeling van Friso de Zeeuw (waaraan hier ‘duurzaam’ is toegevoegd) vat deze rijke basis mooi samen. Het kennisprogramma pakt hierop door. We besteden daarbij nadrukkelijker aandacht aan de vernieuwing die nodig is om gebiedsontwikkeling een krachtige bijdrage te laten leveren aan uitdagingen die alle schaalniveaus doorkruisen.

Coverfoto (Hedwig van der Linden): Bijeenkomst SKG Deelnemersraad in de Bijlmer Bajes in Amsterdam. Aanwezigen: Ronald Huikeshoven (AM), Heleen Aarts (Amvest), Allard van Spaandonk (Bouwinvest), Desirée Uitzetter (BPD), Henk Harms (Gemeente Den Haag), Wouter Schilperoort (Min. BZK), John Arkes (Provincie Noord-Holland), Roel van de Bilt (Rabobank), Paul Elleswijk (Havensteder), Tobias Verhoeven (Synchroon), Ellen van Bueren (TU Delft), Daan van der Vorm (VORM), Tom Daamen (TU Delft), Co Verdaas (TU Delft), Harry Boeschoten (Staatsbosbeheer), Céline Janssen (TU Delft), Hedwig van der Linden (TU Delft), Lodewijk Luken (TU Delft), Inge Janse (TU Delft), Simon Kooistra (TU Delft), Pim Bosch (Brink Groep), Edwin Kuil (Gemeente Utrecht), Ward de Bruijn (Provincie Noord-Brabant), Paul Matthieu (Gemeente Nijmegen), Maarten Claassen (Waterschap AGV), Rolf Steenwinkel (Waterschap AGV), Marc van Hemmen (Provincie Gelderland)’