Zeker, in en rondom Lelystad is ruimte genoeg voor de bouw van duizenden nieuwe woningen, weet ook de rekenkamer van Lelystad. Maar dit wil nog niet zeggen dat de gemeente zomaar in moet zetten op een groei van 80.000 inwoners nu naar 100.000 in 2040. Dat zou betekenen dat in de komende twintig jaar 10.000 tot 40.000 woningen bijgebouwd moet worden. Want dat is vragen om problemen, zo stelt de rekenkamer in Lelystad in het recente advies Verstandig vooruit: wonen in Lelystad.

Bleek imago

Die problemen hebben alles te maken met de geschiedenis van deze new town, een van de tekentafel ontworpen nieuwe stad, in de Flevopolder. De Lelystadse woningmarkt is volgens de rekenkamer al sinds de bouw van de eerste woningen eind jaren zestig ‘onevenwichtig’. “Het wel en wee van Lelystad als woongemeente is vrijwel altijd afhankelijk geweest van factoren die buiten de stad zelf liggen. Denk bijvoorbeeld aan de woningnood in de Randstad, de opkomst van Almere en economische omstandigheden. De groei van Lelystad vond zelden plaats door de aantrekkingskracht van de stad zelf.”

Hoewel bewoners van Lelystad volgens de rekenkamer best tevreden zijn over het woonklimaat in hun stad, heeft de polderstad nog steeds te maken met een ‘bleek’ imago. “Lelystad scoort niet hoog in nationale ranglijsten op het gebied van woonaantrekkelijkheid. Ook blijven de identiteit en het imago van de stad bleek, ondanks verbeteringen die er op dit terrein zijn geboekt.” Wie wel in Lelystad komt wonen, heeft óf al binding met de stad óf gekozen voor de goede prijs/kwaliteitverhouding van de woningen (‘meer voor minder’) en de ruimte die de plaats biedt.

Ga niet de woningnood van Amsterdam oplossen

De rekenkamer acht het verstandig eerst de vraag te stellen “wat Lelystad voor wie wil betekenen op woongebied”. Rücksichtslos woningen bouwen om bij te dragen aan de opgave in de Metropoolregio Amsterdam – waartoe Lelystad behoort – is daar niet het juiste antwoord op. “De woningnood in Amsterdam proberen op te lossen door snel heel veel woningen in Lelystad te bouwen getuigt van wensdenken. Het leidt er in het beste geval toe dat het imago van ‘slaapstad’ wordt vergroot, maar de aantrekkelijkheid van de stad niet.” En in het slechtste geval – als wel veel nieuwe woningen worden gebouwd maar de interesse achterblijft – creëert de bouw van duizenden nieuwe woningen leegstand in zowel bestaande wijken als nieuwbouwwijken, zo vreest de rekenkamer.

Ideaal voor grondgebonden woningen

In Binnenlands Bestuur reageert Peter Boelhouwer, hoogleraar Housing Systems aan de TU Delft, op de ambities van Lelystad én de kritiek van de rekenkamer. Hij is het met de rekenkamer eens dat een dergelijke grote woningbouwopgave goed afgestemd moet worden met de rest van de regio om ervoor te zorgen dat in Lelystad niet voor leegstand gebouwd wordt.

Tegelijkertijd denkt hij niet dat gemeenten als Lelystad kunnen ontkomen aan het bouwen van forse aantallen nieuwe huizen, onder meer vanwege de behoefte aan grondgebonden woningen en de mogelijkheden daarvoor in Lelystad. “We hebben een enorm woningtekort en een opgave van 1 miljoen nieuwe woningen in de komende tien jaar. Ik verwacht niet dat we dat gaan redden, en al helemaal niet als we dat zoveel mogelijk binnenstedelijk gaan doen. Het zou ook erg onverstandig zijn: de meeste woningzoekenden zijn helemaal niet geïnteresseerd in een stedelijk appartement, maar in een grondgebonden woning en het liefst buiten de echte stad.”

Volgens Boelhouwer speelt mee dat het in de Randstad steeds moeilijker wordt locaties te vinden om die grondgebonden woningen te bouwen. “Maar waar kan dat wel? In de regio, en het liefst op een plek met een goede verbinding met meer stedelijke gebieden.” Lelystad is daarvan volgens hem een goed voorbeeld.