Toekomst impressie Ooijen-Wanssum door Projectbureau Ooijen-Wanssum. (bron: Ooijen-wanssum.nl)

Ruimte voor de Maas geeft Ooijen-Wanssum nieuw gezicht

12 maart 2021

4 minuten

Casus Om de waterveiligheid in het Limburgse Ooijen-Wanssum te verbeteren, krijgt de Maas meer ruimte om buiten haar oevers te treden. Onderdeel van deze gebiedsontwikkeling is het versterken van de ruimtelijke kwaliteit en de beleefbaarheid van het gebied dat voorheen nauwelijks toegankelijk was. Ooijen-Wanssum krijgt zo een nieuw gezicht aan de Maas.

Projectgegevens

Locatie: Gebiedsontwikkeling tussen Ooijen en Wanssum om de waterveiligheid te verbeteren (projectgebied van 2600 ha).

Programma:
Aanleg van nieuwe dijken, twee hoogwatergeulen, ontwikkelen in totaal 540 ha aan nieuwe natuur, aanleg nieuwe rondweg, 4 nieuwe hoogwatervrije bruggen en een fietstunnel. Nieuwe wandel- en fietspaden.

Partijen: 
Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat/Rijkswaterstaat, Provincie Limburg, Gemeente Venray, Gemeente Horst aan de Maas en Waterschap Limburg. 

Planning: Startdatum 2008, uitvoeringsfase 2017-2020.

Financiering:Er is in totaal 230 miljoen gereserveerd voor het project.

Opgave: Primair doel is het vergroten van de waterveiligheid van de regio, een belangrijk secundair doel is het ontwikkelen van een nieuw natuurgebied. Waar onder andere ruimte wordt geboden met wandel- en fietspaden aan recreatie. Daarnaast is het doel om de leefbaarheid van Wanssum te vergroten en ruimte voor economische ontwikkelingen te bieden.

In het Noord Limburgse gebied tussen Ooijen, Blitterswijk en Wanssum (Ooijen-Wanssum) ligt een oude Maasarm van ongeveer tien kilometer lang, vroeger een zijrivier van de Maas. Omdat dit gebied na de overstroming van 1926 nagenoeg droog was komen te staan werd de voormalige rivierbedding tot de jaren ’90 steeds verder bebouwd. Echter, in 1993 en 1995 sloeg het noodlot toe en was er sprake van grote overstromingen. Na deze overstromingen is de Maas tussen Ooijen en Blitterswijk tijdelijk met dijken afgesloten. Omdat deze situatie maar voortduurde, drongen bewoners en gemeenten gezamenlijk aan op een definitieve en toekomstgerichte oplossing. Zo ontstond in 2008 Projectbureau Ooijen-Wanssum. 

Innovatieve dijken

Om de Maas meer ruimte te geven in situaties van hoogwater, is de oude functie van zijrivier weer in ere hersteld. Niet voortdurend, maar alleen wanneer dit nodig is. Naar verwachting eens in de tien jaar.

Omdat het gebied normaal ook gebruikt wordt door lokale boeren, zijn door Projectbureau Ooijen-Wanssum en aannemerscombinatie Mooder Maas twee dijktracés uitgewerkt die agrarisch gebruik en bescherming tegen het water combineren. Dijken zijn historisch gezien in dit gebied niet gebruikelijk. De Steilranddijk en de Hoge Gronddijk blijken echter ideaal voor het Noord Limburgse landschap in de 21e eeuw. Omdat deze dijken verborgen liggen in het landschap, blijft het goed mogelijk het agrarische land te bewerken (zie afbeelding).

Illustratie dijken Ooijen-Wanssum door Projectbureau Ooijen-Wanssum. (bron: Ooijen-wanssum.nl)

‘Illustratie dijken Ooijen-Wanssum’ door Projectbureau Ooijen-Wanssum. (bron: Ooijen-wanssum.nl)


Deze bijzondere dijkconstructies zijn ontstaan door bestaande dijkconcepten op een nieuwe manier toe te passen. Hierdoor wordt voldaan aan de veiligheidseisen en blijft het karakteristieke Limburgse terrassenlandschap (steile hellingen met daartussen vlakkere delen) langs de Maas intact. Daarnaast zijn twee hoogwatergeulen aangelegd, één in Ooijen en één in Wanssum, om bij hoogwater meer Maaswater sneller af te voeren.

Ontwikkelruimte voor bedrijven 

Door de overstromingen in 1993 en 1995 golden er sinds 1996 strenge beperkingen om te bouwen in een ruime strook langs de hoofdader van de Maas. Het gebied zat letterlijk op slot terwijl de wens om economische ontwikkelingen te realiseren steeds groter werd. Door rivierverruimende maatregelen te nemen is er ruimte ontstaan voor economische activiteiten in de directe nabijheid van de Maas. Overtollig water uit de rivier wordt immers gecontroleerd afgevoerd.

De veilige ontwikkelruimte voor nieuwbouw van bedrijven wordt gereserveerd in een ontwikkelfonds

De ontstane veilige ontwikkelruimte voor de nieuwbouw of uitbreiding van bedrijven wordt gereserveerd in een (regionaal) ontwikkelfonds, opgezet door het Projectbureau Ooijen-Wanssum. Bedrijven kunnen hier vervolgens ontwikkelplannen voor indienen. De regeling zal in beginsel een duur hebben van 10 jaar en zal stoppen wanneer de beschikbare ruimte verbruikt is.

Maasnatuur en infrastructuur

Naast ruimte voor overtollig water en bedrijvigheid, wordt in de gebiedsontwikkeling Ooijen-Wansum ook nieuwe natuur gecreëerd. Hierin is aandacht voor het karakteristieke Limburgse terrassenlandschap, in combinatie met het water dat een belangrijke rol speelt in de beleving van het ruim 540 hectare tellende Maaspark Ooijen-Wanssum. Vervolgens moeten grazers, zoals Hooglanders, ervoor zorgen dat het gebied niet dichtgroeit (verlandt) en er zo voldoende ruimte voor het water blijft.

Om recreatie in het gebied mogelijk te maken is de infrastructuur op verschillende niveaus aangepakt. In totaal is 13 kilometer aan nieuwe fietspaden en 30 kilometer aan wandelpaden aangelegd. Ook zijn er vier nieuwe bruggen gebouwd (3 hoogwatervrije bruggen en een fietsbrug) en is rondom Wanssum een nieuwe rondweg gerealiseerd om het centrum van Wanssum te ontlasten en de bereikbaarheid binnen het gebied te verbeteren.

Door de aanleg van de nieuwe rondweg wordt een groot deel van het verkeer om de dorpskern van Wanssum heengeleid en in het centrum is een nieuwe grotere brug aangelegd. Deze brug heeft verschillende uitkijkpunten en een loopvlonder, zodat het naast een oversteekfunctie ook een verblijfsfunctie heeft gekregen. Dit zorgt voor toegevoegde waarde van de ruimtelijke kwaliteit in Wanssum. En de haven van Wanssum heeft als gevolg van de gebiedsontwikkeling en op particulier initiatief een ingrijpende metamorfose ondergaan.

Meepraten over de achtertuin

Vanwege de kansen die het project met zich meebracht, heeft burgerparticipatie tijdens dit project een belangrijke rol gespeeld voor het ontwerp. Door het Projectbureau Ooijen-Wanssum zijn negen belangengroepen opgericht om het gebied zo breed mogelijk te vertegenwoordigen. In deze negen groepen zaten verschillende vertegenwoordigers vanuit het gebied met een algemeen belang. Zo zijn burgers en bedrijven intensief betrokken geweest in de planfase en bij het opstellen van het aanbestedingscontract. Zelfs gedurende de realisatiefase heeft Mooder Maas (aannemerscombinatie Dura Vermeer en Ploegam) intensief contact gehouden met deze belangengroepen om voeling te houden met de omgeving. Bovendien wordt regelmatig overlegd met de dorpsraden en andere betrokkenen in het gebied om mee te praten over ‘hun achtertuin’.

De omgevingskwaliteit van het gebied voor de inwoners van de verschillende gemeentes is aanzienlijk verbeterd

Inmiddels is het project klaar, op enkele restpunten na die de aannemer de komende maanden nog zal afronden. Zodra de gebiedsontwikkeling helemaal gereed is, wordt de aannemerscombinatie Mooder Maas ontbonden en zo ook het Projectbureau Ooijen-Wanssum. Het natuurbeheer komt in handen van drie verschillende eigenaren van de grond, namelijk Provincie Limburg, Rijkswaterstaat en Staatsbosbeheer. 

Integrale gebiedsontwikkeling aan de Maas

Wat begon als een noodzakelijk waterveiligheidsproject ontwikkelde zich tot een regionale gebiedsontwikkeling met tal van economische initiatieven en verbetering van de ruimtelijke kwaliteit. De omgevingskwaliteit van het gebied voor de inwoners van de verschillende gemeentes is aanzienlijk verbeterd. In Ooijen-Wanssum is bovendien een moderne variant van het karakteristieke terrassenlandschap van Noord Limburg uitgevonden waardoor het gebied een nieuw gezicht aan de Maas heeft gekregen.

Wanssum voorafgaand aan de werkzaamheden door Johan Roerink Areopicture (bron: Projectbureau Ooijen-Wanssum)

‘Wanssum voorafgaand aan de werkzaamheden’ door Johan Roerink Areopicture (bron: Projectbureau Ooijen-Wanssum)


Wanssum na de werkzaamheden door Paul Poels fotografie (bron: Projectbureau Ooijen-Wanssum)

‘Wanssum na de werkzaamheden’ door Paul Poels fotografie (bron: Projectbureau Ooijen-Wanssum)


De gebiedsontwikkeling Ooijen-Wanssum is onderdeel van het programma Ruimte voor de rivier. Dit was een programma van het Rijk en betrokken regio’s langs de grote rivieren. Tussen 2006 en 2019 is op 34 plekken in Nederland de waterveiligheid rondom rivieren in Nederland vergroot en de ruimtelijke kwaliteit verbeterd.   


Cover: ‘Toekomst impressie Ooijen-Wanssum’ door Projectbureau Ooijen-Wanssum. (bron: Ooijen-wanssum.nl)


Ineke pasfoto

Door Ineke Lammers

Webredacteur Gebiedsontwikkeling.nu


Meest recent

Deelnemersraad SKG december 2024 door Ineke Lammers (bron: SKG)

De RIA’s bij de SKG Deelnemersraad: van Word via Maps naar Excel

Bij de halfjaarlijkse deelnemersraad van de Stichting Kennis Gebiedsontwikkeling (SKG) stond het instrument van de Regionale Investeringsagenda (RIA) centraal. Zowel publieke, private als maatschappelijke organisaties kunnen hiermee aan de slag.

Verslag

6 december 2024

GO weekoverzicht 5 december 2024 door Gebiedsontwikkeling.nu (bron: Gebiedsontwikkeling.nu)

Dit was de week met experts in alle soorten en maten

Deze week meldden zich opvallend veel experts met hun inzichten op Gebiedsontwikkeling.nu. Van de juristen aan de SKG-Thematafel tot recensie-experts Haan & Laan en van het Verbond van Verzekeraars tot onze eigen redactie.

Weekoverzicht

5 december 2024

Landgoed Wickevoort Cruquius door AM Gebiedsontwikkeling (bron: AM Gebiedsontwikkeling)

Groen, ruim en duurzaam: op Wickevoort komen mens en natuur samen.

In het groene Cruquius verrijst Wickevoort: een groene wijk met 860 natuurinclusieve woningen. Het oude landgoed krijgt nieuw leven met een focus op gemeenschapsgevoel en houtbouw. Ontwikkelaar AM en de gemeente werken samen.

Onderzoek

5 december 2024