IJBURG, Amsterdam door Frans Blok (bron: Shutterstock)

Stad maken met (collectief) Particulier Opdrachtgeverschap

29 mei 2010

3 minuten

Opinie Particulier opdrachtgeverschap roept in de eerste plaats associaties op met ruime kavels in suburbane gebieden met hoofdzakelijk cataloguswoningen. Maar er is meer. In de afgelopen jaren zijn bijvoorbeeld in Roombeek, Enschede en op IJburg, Amsterdam plannen gerealiseerd die stedelijker van opzet zijn en onmogelijk door de standaard boerderrettes uit de catalogi zijn in te vullen. Dat levert niet alleen wijken op die bijna geheel ‘onder architectuur ’ zijn gebouwd, maar resulteert ook nog eens in een levendiger straatbeeld. In deze wijken zijn de gebouwen aaneengesloten gepland en leveren een gevelwand met een grote variatie. Dat vraagt natuurlijk wel om een heldere set regels vanuit de stedenbouwkundige regie en het nodige overleg met buren. Omdat het om maatwerk gaat, is het bijkomende effect dat bijna altijd met een architect wordt gebouwd en alle woningen uniek zijn. Voor dergelijke verkavelingen zijn geen cataloguswoningen verkrijgbaar. Maar wie weet komt dat nog; geen branche zo flexibel als de bouwers van cataloguswoningen.

Genoemde voorbeelden, Roombeek in Enschede en Steigereiland en het Kleine Rieteiland op IJburg, gaan nog wel uit van één woning per uitgegeven kavel. Op het Kleine Rieteiland zien we al voorbeelden van twee gezinnen die de kavel samen delen, omdat de prijs van de kavel simpelweg te hoog was. Met maar één huishouden per kavel zal de variatie zich nog beperken tot de onderlinge verschillen naast elkaar. Een stap verder gaan de zogenaamde bouwgroepen in een proces dat we collectief particulier opdrachtgeverschap zijn gaan noemen. Een groep particulieren verenigt zich - meestal in een vereniging van eigenaren - en gaat gezamenlijk aan de slag om aantal woningen te realiseren in één gebouw. Dit levert niet alleen kostenvoordeel op, maar ook de mogelijkheid om functies met elkaar te delen, variërend van fietsenstalling en zwembad tot gedeeld gastenverblijf of yogaruimte. Enkele voorbeelden hiervan staan op IJburg en in Almere, bleek tijdens onze expertmeeting Particulier Opdrachtgeverschap in de Berlagezaal op 22 maart.

Het grote gevaar van dit soort initiatieven is dat er onderweg deelnemers kunnen afvallen - het is een lang en intensief proces - en dan kan de overgebleven groep het project opeens niet meer financieren. Daarvoor is een achtervang nodig, een rol die in een aantal geslaagde voorbeelden is ingevuld door een corporatie. Eén ingrediënt ontbreekt dan nog om met deze nieuwe vorm van particulier opdrachtgeverschap een werkelijk levendige stad te creëren. Dat is namelijk een andere dan alleen een woonfunctie. In Nederland nog niet zo vaak vertoond, maar in Duitsland al vaker gezien. Het voorbeeld van het voormalige kazerneterrein in T?bingen wordt steeds vaker genoemd in bestuurlijk Nederland. Daar moeten de ‘Baugemeinschaften’ die zich voor een kavel melden niet alleen een woongebouw maken, maar ook een bedrijfsfunctie op de begane grond realiseren, zoals een kapper, een buurtwinkel of een klein accountantskantoor. Net als in de oude, middeleeuwse stad. Met het juiste stedenbouwkundige kader kunnen we met particulier opdrachtgeverschap weer net zulke aantrekkelijke wijken maken als die zo gewaardeerde middeleeuwse stadscentra. En vanzelfsprekend er is niets op tegen om dat te doen met architectuur van deze tijd.

Het architectenbureau van Jeroen Mensink is betrokken bij de Dappere Maurits (in de Dapperbuurt, Amsterdam), een voorbeeld van collectief particulier opdrachtgeverschap in de bestaande stad.


Cover: ‘IJBURG, Amsterdam’ door Frans Blok (bron: Shutterstock)


Portret - Jeroen Mensink

Door Jeroen Mensink

Architect/eigenaar bij JAM* architecten


Meest recent

Bord op de bouwplaats door Martin Bergsma (bron: Shutterstock)

Afwegingskader voor versnelling woningbouwplannen: zo kunnen gemeenten beter prioriteren

Gemeenten staan bol van de woningbouwambities, maar leiden onder een gebrek aan daadkracht en middelen. De juiste afwegingen maken is dan ook essentieel. Wouter Jan Verheul en Koos Seerden helpen gemeenten om toch te kunnen versnellen.

Onderzoek

24 oktober 2025

Weekoverzicht donderdag 23 oktober door Gebiedsontwikkeling.nu (bron: Gebiedsontwikkeling.nu)

Dit was de week van de frisse blikken die recht doen aan het verleden

Deze week waaide er een frisse wind door het vakgebied. De stad wordt vernieuwd vanuit het water, het dorre hout wordt gekapt en regels verdwijnen. Maar de lessen uit het verleden blijken ook nog steeds waardevol te zijn.

Weekoverzicht

23 oktober 2025

Emmerhout, Emmen door Teun van den Ende (bron: Teun van den Ende)

Erfgoed en leefbaarheid: over alledaags erfgoed in Utrecht en Emmen

Onderzoeker Teun van den Ende ging de afgelopen maanden op pad in zes steden om het antwoord te vinden op de vraag: welke rol speelt het cultureel erfgoed in de leefbaarheid van een wijk? In deze aflevering bezoekt hij Utrecht en Emmen.

Onderzoek

23 oktober 2025

Uw gastbijdrage op GO.nu: Over gastbijdragen

Uw gastbijdrage op GO.nu

Wij staan open voor bijdragen uit wetenschap en praktijk. Wij moedigen auteurs aan hun kennis en ervaring te delen.

Over gastbijdragen
Uw project toevoegen: Ga naar de GO-Projectenkaart

Uw project toevoegen

Wilt u graag een gebiedsontwikkeling toevoegen aan de GO-projectenkaart? Vul dan via onderstaande link het formulier in.

Ga naar de GO-Projectenkaart
Uw organisatie bij de SKG: Ga naar de SKG-website

Uw organisatie bij de SKG

Uw organisatie aansluiten op het netwerk van de Stichting Kennis Gebiedsontwikkeling? Neem dan contact op.

Ga naar de SKG-website
Uw bijeenkomst in de agenda: Neem contact op

Uw bijeenkomst in de agenda

U kunt uw gebiedsontwikkeling-gerelateerde evenement aankondigen via onze agenda door contact op te nemen met de redactie.

Neem contact op