Sweco: gezonde gebiedsontwikkeling cruciaal in de strijd tegen het water

Bij de laatste overstromingen is Nederland op het nippertje aan een ramp ontkomen. Met deze zin openden wetenschappers Reinout Kleinhans (universitair hoofddocent stedelijke vernieuwing aan de TU Delft) en Maarten Kleinhans (hoogleraar rivieren en delta’s aan de Universiteit Utrecht) vorige maand een betoog over de verkeerde keuzes die zijn gemaakt in de Nederlandse, Belgische en Duitse gebiedsontwikkeling. Ja, de overstromingen van afgelopen zomer waren het directe gevolg van klimaatverandering. Maar, stellen de wetenschappers, met sterke en landelijke regie kan een hoop leed voorkomen worden. Bijvoorbeeld door het aanstellen van een minister van Water, Klimaat en Ruimtelijke Inrichting.

Ruimte voor water

De vraag welke acties zo’n ministerie, gebiedsontwikkelaars of stedelijke ingenieurs moeten uitvoeren om de strijd met en tegen het water ook in de toekomst te kunnen winnen, wordt ook beantwoord in het vorige maand verschenen onderzoek Healthy water cities. Onderzoekers van Sweco Urban Insight hebben drie strategieën opgesteld die er niet alleen voor moeten zorgen dat die strijd wordt gewonnen, maar dat goede dijken, afwatering en riool niet genoeg zijn. Zij stellen dat juist de combinatie met gezonde gebiedsontwikkeling ervoor kan zorgen dat overstromingen en andere water gerelateerde problemen voorkomen of tenminste opgevangen kunnen worden.

De eerste strategie is het terugbrengen en ruimte maken voor water in de gebouwde omgeving. Het vasthouden van water in het landschap – bijvoorbeeld door het heropenen van drooggevallen rivier(bedding)en – zorgt niet alleen voor bescherming van het waternetwerk tegen piekbelasting, maar is ook een effectief wapen tegen hittestress en daarmee direct bevorderlijk voor de gezondheid van de bewoners. Cruciaal is daarbij het combineren van verschillende functies, juist vanwege de beperkte ruimte in veel stedelijke gebieden.

Belang van de bodem

Het erkennen van het belang van de bodem in het stedelijk gebied staat centraal in de tweede strategie. Daarom pleiten de onderzoekers ervoor dat gebiedsontwikkelaars de directe impact die de bodem heeft op de waterkwaliteit, waterbeheer en belangrijkste waterreservoirs centraal moeten stellen in het beleid. Zo kan de natuur worden ingezet om toekomstige uitdagingen op het gebied van waterbeheer op te lossen, zoals het vinden van ruimte voor het opvangen en vasthouden van water en het zuiveren van verontreinigd afvoer- en oppervlaktewater.

Regen- en ander afvalwater onderdeel maken van de manier waarop wij steden ontwerpen is de rode draad van de derde en laatste strategie uit het onderzoek. Als waterbuffers ook gebruikt kunnen worden voor recreatie, dan is dat goed voor het watermanagement én de (geestelijke) gezondheid van de gebruikers. Door vanaf de ontwerpfase (afval)water een plek te geven in gebiedsontwikkeling, kan worden ingespeeld op het (toekomstige) watertekort in veel stedelijke gebieden.

Combineren

De Urban Waterbuffer is één van de praktische implementaties van deze drie strategieën die in de Nederlandse gebiedsontwikkeling steeds vaker wordt toegepast en waarbij de zogeheten meekoppelkansen centraal staan. Er is niet alleen sprake van het ondergronds opvangen, opslaan en hergebruik van water. Bovengronds hebben gebiedsontwikkelaars de ruimte de gezondheid van de bewoners ook op een andere manier te verbeteren door bijvoorbeeld groen aan de stad toe te voegen met behulp van het opgeslagen water.