Uitstel Omgevingswet mag niet te lang duren

Gemeenten en deskundigen waren al enige tijd kritisch. De datum van 1 januari 2021 voor de invoering van de Omgevingswet leek een doel op zich te worden. Overheid en samenleving zouden zich na de jaarwisseling zomaar in een mist vol onvolledigheden en onzekerheden kunnen wanen, zo was de gedachte. Met het uitstel naar een nog onbekende datum van invoering van de nieuwe wet betekent dat overheden meer tijd hebben om zich voor te bereiden op een zorgvuldige invoering.

Houd tempo en ga testen

Het grote struikelblok bij de invoering van de Omgevingswet is de bijbehorende digitale ondersteuning. Alle gemeentelijke informatiesystemen en processen moeten aangesloten worden op het landelijke systeem en dat heeft de nodige voeten in de aarde. Dat betekent niet dat gemeenten geen vertrouwen hebben in de wet. Integendeel: onder meer vanuit de VNG klinkt het pleidooi om het daadwerkelijke uitstel niet te lang te laten duren. Voorzitters van de ambtelijke themagroep Omgevingswet van het G40-stedennetwerk, Wim Tijssen en Rick Keim, geven aan dat gemeenten door willen. “Met het zicht op de maatschappelijke opgaven in de fysieke leefomgeving is een te lang uitstel niet wenselijk”, aldus Keim.

Annette Zebel (Rho Adviseurs) roept gemeenten op om onverminderd door te gaan met de implementatie. “De inhoud van de wet is al voor 99 procent vastgesteld door het parlement en dit verandert niet door het uitstelbericht.”. De extra tijd die overheden krijgen, kan worden benut om te (blijven) oefenen met de nieuwe instrumenten, gewijzigde werkprocessen en digitale ondersteuning. Door meer ervaring op te doen, kan een al te harde en mistige overgang worden voorkomen.

Transparante overheid

Nu het uitstel is aangekondigd, hebben gemeenten ook tijd voor bezinning. Waar staan we, wat staat ons nog te doen? Zoals Jan Rotmans, hoogleraar transitiekunde, regelmatig benadrukt, staat de Omgevingswet niet op zichzelf, maar drijft die op vele maatschappelijke veranderingen. Toch is de Omgevingswet ook een vehikel om met de samenleving aan grote maatschappelijke opgaven in de fysieke leefomgeving te werken, zoals verduurzaming en de woningbouwopgave.

In de woorden van René Klerks en Lisanne Leenaerts, namens de waterschappen betrokken bij het programma 'Aan de slag met de Omgevingswet': “Uitstel biedt ons de kans om ons weer eens te bezinnen waar het eigenlijk allemaal om te doen was. Een transparante overheid, snelle besluitvorming, ruimte voor initiatieven: kortom het ‘anders werken’. Welke van onze acties dragen daar nu daadwerkelijk en effectief aan bij?”

Als één overheid naar de finish

In de Omgevingswet is integraal werken van groot belang. Die integraliteit moet niet alleen binnen, maar ook tussen overheidslagen tot stand komen, met een belangrijke rol voor de rijksoverheid. De G40 en G4 geven dan ook aan sturing en betrokkenheid vanuit de ministeries te verwachten om tempo te houden in het proces. "Samen uit, samen thuis", aldus Tijssen en Keim. Alle overheden moeten zich volgens hen als één overheid blijven inzetten voor de stelselwijziging.

Na overleg met haar bestuurlijke partners, maakt de minister bekend wanneer de Omgevingswet ingevoerd wordt. Uitstel van meer dan een jaar is niet wenselijk, zo stelt onder meer Sarah Ros van de VNG. Volgens haar zal langer uitstel tot vertraging in de gemeentelijke besluitvorming leiden. De geraadpleegde betrokkenen verwachten dat de nieuwe datum tussen 1 juni 2021 en 1 januari 2022 komt te liggen. Dat biedt softwareleveranciers én decentrale overheden niet alleen de voldoende tijd om de noodzakelijke voorbereidingen te treffen, de datum van invoering van de wet blijft tegelijkertijd in het zicht. 

Cover: Wikimedia Commons