Werken aan een Amerikaans Deltaplan

Voormalig DG Ruimte en Water Henk Ovink over zijn eerste ervaringen in Amerika: "De focus op mensen, belangen en de rol van anderen dan de overheid zijn voor Nederland leerzaam."

Een Atlantis-scenario dreigt voor steden en dorpen aan de gehele oost- en zuidkust?

“Ook in Amerika zijn alle steden in opkomst. En de meeste van deze stedelijke gebieden liggen aan de kust of aan de rivieren. Allemaal erg kwetsbare gebieden als we kijken naar klimaatverandering, zeespiegelstijging en de grotere regelmaat van zware regenval en zwaardere stormen. President Obama heeft deze week zijn Climate Action Plan gelanceerd. Mede omdat het Amerikaanse Congres te verdeeld is en geen gevolg geeft aan zijn oproep in de State of the Union van dit jaar om tot actie over te gaan.”

“De impact van deze rampen op de gehele samenleving baart de Amerikanen grote zorgen. Zowel fysiek als sociaal. Amerikanen zijn meer bezig met de voorbereiding van hoe te reageren op een ramp en het treffen van maatregelen die de impact van een ramp verkleinen, dan met het voorkomen ervan. Belangrijk is te bedenken dat voorbereid zijn een culturele vraag is.”

“Naast de Nederlandse ingenieurskant staat hier juist ook de sociale en mentale kant ervan centraal. Hoe zorgen mensen en communities voor elkaar in tijden van nood? Wat moet de overheid doen om deze gemeenschappen te helpen en te voorzien van voldoende middelen en mogelijkheden om samen de handen ineen te slaan bij een ramp? Hoe goed zijn we voorbereid op een ramp en wat vraagt dat van de samenleving en de samenwerking van overheid, bedrijfsleven en philanthropy? Zijn de hulpdiensten op volle sterkte? Kunnen we snel voldoende middelen beschikbaar stellen voor herstel? De mix van groot en klein is heel sterk: de grote sterke coalitie die met hulpdiensten en herstelprogramma’s snel en concreet hulp kan bieden samen met het initiatief van je buurman, de kleinere organisaties ‘op de grond’ die huis voor huis, familie na familie hulp bieden en individueel en specifiek overal anders en gericht op het individu opereren.”

“De zorgen van ‘preparedness‘ worden wel sterker. Daar werkt de Task Force ook hard aan. Het modewoord is resilience. Het best te vertalen met flexibel en robuust. Het gaat er hier om hoe we de sociale en fysieke infrastructuur voldoende robuust krijgen zodat ze tegen een stootje kan, een stormstootje wel te verstaan. En dan gaat het uiteindelijk ook om de persoonlijke schade van overstromingen en de enorme stijging in kosten van schadeherstel maatregelen. CAP, Center for American Progress heeft onlangs daarover een informatieve studie (zie afbeelding onderaan dit interview) gepresenteerd waaruit blijkt dat de kosten exponentieel stijgen. Dus de eigen veiligheid en de robuustheid van een community of samenleving om te kunnen gaan met rampen zijn primaire zorgen.”

Je werkt dus aan een Amerikaans Deltaplan. Wat zijn de overeenkomsten en verschillen met het Nederlandse Deltaplan?

“Het Nederlandse Deltaplan is gericht op preventie. De Amerikaanse versie wordt adaptiever en praktischer en is meer gericht op de combinatie van het verkleinen van de impact van een ramp en het snelle herstel erna. Het gaat bij de Task Force om een snel, goed en duurzaam herstel van een getroffen regio. Dat betekent hulpverlening, investeringen voor herstel van kritieke infrastructuur, geld beschikbaar stellen aan lokale overheden en ondernemingen, regels en beleid aanpassen, procedures verkorten of omzeilen. Kortom fundamenteel en hands on werk, gericht op snel en echt resultaat in de regio.”

“Na Sandy moesten de stranden bijvoorbeeld weer open voordat het seizoen op Memorial Day begon om de economie van deze regio niet nog meer te laten lijden. Dat was een prioritering waardoor andere herstelwerkzaamheden soms wat achter liepen. Kleine ondernemingen in de hele regio moesten snel weer aan het werk kunnen, stimuleringsprogramma’s daarvoor kregen prioriteit. En zo kan ik nog even doorgaan.”

“Maar tegelijkertijd werken we aan een ambitieuze toekomststrategie. Niet alleen voor de regio maar uiteindelijk voor heel Amerika. Een strategie, waarvan President Obama deze week al een paar onderdelen heeft laten zien en die begin Augustus zal worden gepresenteerd gericht op regionale versterking van de Amerikaanse samenleving. Een aanzet daarvoor moet komen van de vorige week gelanceerde ontwerpwedstrijd ‘REBUILD BY DESIGN‘ (zie ook: Livestream en The Atlantic Cities). We zetten in op het aantrekken van wereldkennis in interdisciplinaire teams die samen met de regio – en ondersteund door een brede coalitie van kennispartners, philanthropy en overheden – beginnen met onderzoek naar deze regio. Dit onderzoek geeft een beter begrip over hoe deze regio werkt en wat de essentiële vragen en opgaven zijn in het licht van herstel en resilience. Een selectie van die opgaven zal worden uitgewerkt in ontwerpen die vanaf volgend jaar met financiering door de federale overheid worden gerealiseerd. Het hele proces wordt ondersteund door de Rockefeller Foundation en een coalitie van kleinere regionale financiers. Doel is natuurlijk dat betere begrip en de realisatie van cruciale projecten. Tegelijk is dit proces een test voor een grotere ambitie om opnieuw naar Amerika te kijken vanuit een regionaal perspectief.”

Kun je iets vertellen over de omvang van het project, in financiële en organisatorische zin?

“De Task Force is een samenwerking waarbij 24 federale organisatieonderdelen zijn betrokken inclusief het Witte Huis. Minister Shaun Donovan is door President Obama gevraagd om de Task Force voor te zitten. Hij heeft een Task Force team (50 mensen in DC, New York en New Jersey) opgezet onder leiding van executive director Laurel Blatchford, zijn voormalige Chief of Staff. De Task Force heeft een Advisory Group die bestaat uit de bestuurlijke vertegenwoordigers van deze regio en wordt voorgezeten door Donovan. Het Amerikaanse Congres heeft heeft voor deze operatie maar liefst $48 miljard opzij gezet verdeeld over de grootste ministeries.”

“Het rapport wat uiteindelijk op 2 augustus bij President Obama op tafel ligt gaat over de gehele regio en bevat zowel de resultaten op het gebied van herstel en wederopbouw, de veranderingen in wetgeving, beleid, investeringen en processen. De lopende activiteiten en een toekomstagenda met ambities, principes en ontwikkelingen.”

Wat is de rolverdeling tussen de federale overheid, staten en steden? En in welke sfeer werken jullie samen?

“De Task Force is een Presidentiële Task Force en dus een federale organisatie. Maar de Executive Order geeft duidelijk de opdracht om samen te werken. De Advisory Group is daar een formele uitkomst van maar de praktijk is veel belangrijker. We werken heel goed samen met de staten, met name met New York en New Jersey en met de vele grote en kleine steden uit het getroffen gebied. Ook de andere staten die minder getroffen zijn maar wel hulp krijgen zitten in deze samenwerking.”

“Mooi was bij de lancering vorige week van Rebuild by Design dat de deltacommissarissen van New York, New Jersey en New York City allemaal mee wilden doen om te laten zien dat de samenwerking van twee kanten komt. Ik kom regelmatig bij de organisaties over de vloer en zij bij ons en het contact is direct, open en erg gericht op concrete doelen, verbeteringen en resultaten. En daarbij is het mooi om te zien dat de discussie tussen Republikeinen en Democraten zoals we die op “The Hill” zien volledig achterwege blijft. Het team van Christie is niet alleen minstens zo progressief als dat van Bloomberg, de samenwerking is ook net zo goed.”

Je hebt een naam opgebouwd als topambtenaar die de buitenwereld naar binnen haalt. Kan de Amerikaanse federale staat op dat gebied van jou nog wat je leren of juist andersom?

“Het is hier anders, dat is duidelijk. Ik wil graag veel tegelijk en met alles en iedereen en het liefst met open agenda’s. Ik krijg erg veel ruimte van Donovan en dat helpt. De juridische kant daarvan wordt hier wel erg snel geproblematiseerd, maar Donovan helpt me daar vaak doorheen.”

“En tegelijkertijd gaat er hier juist ook veel meer in samenwerking met buiten. Of zelfs op initiatief van buiten. De rol van de overheid is echt anders. En de rol van filantropie kennen wij in Nederland helemaal niet. Hier zijn organisaties als de Rockefeller Foundation, het Clinton Global Initiative of Surdna niet alleen heel erg actief en geven ze heel veel geld aan publieke doelen en projecten. Ze leiden heel vaak de discussie, entameren onderzoek en voeren zelf inhoudelijke studies aan of uit. Kortom de coalities die hier gemaakt worden, komen heel vaak van buiten de overheid.”

“Bovendien is er een heel groot wantrouwen naar de overheid toe. Dat wantrouwen gaat overigens gepaard met erg veel persoonlijk respect en altijd de wil om samen te werken. Het is dus met name een wantrouwen gericht op het niet kunnen leveren en gebaseerd op de discussies in het Congres en niet zozeer gericht op de politieke of ambtelijke top.”

“Dus de aanpak die ik ook hier kies om met buiten de sterkste coalitie te maken die de beste inzichten ook echt kan laten landen vindt hier veel weerklank maar is ook hier erg nieuw. Nieuw is dat de federale overheid zo’n open agenda voert en werkelijk op zoek is naar echte samenwerking. De bereidheid, zelfs gretigheid van andere partijen als de Rockefeller Foundation om hier in mee te gaan versterkt het vermogen om binnen de overheid ook echt een aantal zaken te veranderen voor de langere termijn.”

Hoe kijken Amerikanen na Sandy eigenlijk tegen de strak geregisseerde Nederlandse planningscultuur aan?

“Heel vaak met bewondering maar ook met argwaan. Maar de kampen zijn verdeeld. Te vaak zijn het oude grijze mannen die het oude planningsideaal bewonderen en zijn het de jonge honden die adaptief, slim, met buiten en inventief proberen op een andere manier planning te laten werken. Nederland wordt ook op die twee manieren bekeken en een strak geregisseerde cultuur is niet het beeld dat de Amerikanen hebben.”

“Wat het meest tot de verbeelding spreekt is de vroege samenwerking tussen Nederlandse dorpen en buurtschappen op het gebied van waterbeheer en het vroege ontstaan van de Waterschappen in 1255. De redenen, het waarom maar ook de evolutie en de huidige vorm zijn voor de Amerikanen een echt voorbeeld. Functionele democratie op de regionale schaal en inhoudelijke verbonden met slimme plannings- en investeringsstrategieën gericht en gebaseerd op veiligheidsnormen waar ze hier alleen van kunnen dromen. Ruimtelijke ordening en water als verbindende schakels spreken hier echt tot de verbeelding.”

Is er al iets waarvan jij zegt dat we nog veel van de Amerikanen kunnen leren?

“Zoals ik al zei is de samenwerking van overheid met de buitenwereld hier van een heel andere orde. In Nederland hebben we niet zo’n sterk inhoudelijk ontwikkeld veld van philanthropy. De samenwerkingsverbanden, de kennis en de processen en inzichten die dat oplevert zijn voor ons zeker verrijkend en erg leerzaam. En ook de focus op de juiste respons, de manier waarop de Amerikanen sociaal en fysiek voorbereid willen zijn op de volgende rampen en hoe ze werken aan de juiste reactieplannen. Nederland is gericht op het voorkomen maar Minister Schultz riep niet voor niets eerder dit jaar al op tot een hogere alertheid en betere voorbereiding voor het geval er iets mis gaat.”

“Iets anders wat mij echt fascineert is dat iedereen altijd het verhaal van de plek en de mensen kan vertellen. Geschiedenis is een groot goed. Ik kan mij niet aan de indruk onttrekken dat wanneer je een willekeurige jongen of meisje in Gouda zou vragen waar ze wonen ze niet weten dat ze echt ver beneden de zeespiegel leven. Hier is dat bijna ondenkbaar. Hier vertellen Amerikanen mij niet alleen het verhaal van hun stad, familie en founding father, ze vertellen me ook het verhaal over de Watersnoodramp van 1953. Het begint met het verhaal, de geschiedenis van iedere plek, elke publieke figuur die daar een rol in speelde en hoe die ontwikkeling van 10 of 100 jaar geleden nu betekenis kan krijgen in de samenwerking. Die kennis en trots levert een mooie basis voor een robuuste en progressieve strategie!”