Peter Pelzer door Ed van Rijswijk (bron: edvanrijswijk.nl)

Bodem en Grond: geloften voor een onvoltooid huwelijk

9 september 2024

3 minuten

Opinie ‘Bodem’ en ‘grond’. Beide begrippen gaan over precies dezelfde ruimte. Maar het zijn volstrekt verschillende gemeenschappen waarin deze termen gebezigd worden. Omdat klimaatadaptatie noodzakelijk zal blijven, is het volgens gastcolumnist Peter Pelzer nodig dat de vakgemeenschappen van ‘water’ en ‘grond’ zich in de echt verbinden.

Dit artikel verscheen eerder in de Zomereditie 2024 van de Gebiedsontwikkeling.krant. De krant staat in het teken van ‘grond’ en is hier te lezen.

Ruimtelijke ordening is een strijdtoneel: de belangen zijn groot, de middelen stevig. Kijk naar bewoners die er alles aan doen om een hoge toren of een asielopvang vooral niet in de achtertuin te krijgen. Of naar projectontwikkelaars die stevig lobbyen voor een bestemmingswijziging van landbouwgrond en veetelers die juist strijden voor behoud van het bestaande. Het is duidelijk: de arena van de ruimtelijke ordening moet je niet zonder handschoenen ingaan. Maar soms is er iets anders aan de hand. De ene partij lijkt niet te weten van het bestaan van de andere.

Goese Diep sluit aan op de in de jaren 80 gerealiseerde waterwijk Goese Meer. door AM Zeeland (bron: AM Zeeland)

‘Goese Diep sluit aan op de in de jaren 80 gerealiseerde waterwijk Goese Meer.’ (bron: AM Zeeland)


We hebben het hier over ‘bodem’ en ‘grond’. Beide begrippen gaan over precies dezelfde ruimte. Maar het zijn volstrekt eigen werelden, met andere talen, instrumenten, favoriete ministeries en plekken om samen te komen. ‘Bodem’ wordt gebruikt in de waterwereld waar iedereen zonder haperen spreekt over ‘laag twee’ en weet wat ‘adaptief deltamanagement’ is. De Water en Bodem Sturend-brief van het ministerie van IenW is verplichte lectuur en het Deltacongres een jaarlijks hoogtepunt. In de wereld van ‘grond’ kent iedereen het zelfrealisatierecht en hoor je er niet bij als je niet snapt hoe je aan een grondexploitatie rekent (liefkozend ‘grex’ genoemd). De BZK-kamerbrief over de modernisering van het grondbeleid kon op gejuich maar ook gefrons rekenen en uiteraard is iedereen er jaarlijks bij op de PROVADA.

Laat de verloofden op hun bruiloft twee geloften uitspreken, om nóg een strijdtoneel te voorkomen

Eén ruimtelijke ordening, twee gemeenschappen. Toch zijn bodem en grond noodzakelijkerwijs verloofd in een wereld waarin klimaatadaptatie niet meer weggaat. Ze bevinden zich in een ‘een onvoltooid huwelijk’ (vrij naar Luc Boelens) dat niet vanzelf een succes wordt. Laat de verloofden op hun bruiloft twee geloften uitspreken, om nóg een strijdtoneel te voorkomen.

Gelofte 1: we proberen te snappen hoe de ander werkt en denkt (zonder dit te accepteren als juist of waar). Gechargeerd: mensen uit de bodemwereld denken dat het Rijk vanuit haar cockpit de ruimtelijke adaptatie gaat regelen. Terwijl al twintig jaar de gemeenten en projectontwikkelaars lokaal in de lead zijn. Verdiep je daarin en roep dan pas om rijksregie. In de grondwereld worden toekomstige risico’s, bijvoorbeeld op overstromingen, zonder gêne over de muur gekieperd bij toekomstige generaties. Nogal verbijsterend voor iemand die gewend is aan de adaptatiepaden van de waterwereld, gericht op 2150. Ook hier is verdieping gewenst – en ook dan kan het heden legitiem zwaarder wegen dan de toekomst, bijvoorbeeld bij woningbouw.

Noorderplassen in Almere door Pavlo Glazkov (bron: shutterstock)

‘Noorderplassen in Almere’ door Pavlo Glazkov (bron: shutterstock)


Gelofte 2: we zijn transparant over wie sturend is (en wie daarvoor betaalt). Sinds de genoemde Kamerbrief lijkt het soms alsof water en bodem al daadwerkelijk leidend zijn. Dat is onzin. De occupatielaag was de afgelopen decennia sturend en is dat nog steeds. Preciezer: de grondposities van gemeentelijke grondbedrijven, het Rijksvastgoedbedrijf en ontwikkelaars zijn veel leidender dan de condities van het water- en bodemsysteem. Deze gelofte gaat dus niet zozeer over wie de baas is – nooit een goede start van een huwelijk – maar over transparantie: wees open over welke belangen prevaleren en tegen welke (toekomstige) kosten. Voer dáár een geïnformeerd debat over.

Of er nu sprake is van verliefdheid of niet, bodem en grond zijn aan elkaar uitgehuwelijkt. Het wordt een gelukkig huwelijk als beiden een geïnformeerd en soms stevig gesprek niet schuwen. Een gesprek dat nooit lang genoeg kan duren.

Wilt u reageren op dit artikel of een gastbijdrage voor Gebiedsontwikkeling.nu schrijven over een ander onderwerp? Bekijk dan hier de mogelijkheden.


Cover: ‘Peter Pelzer’ door Ed van Rijswijk (bron: edvanrijswijk.nl)


Peter Pelzer

Door Peter Pelzer

Peter Pelzer is Universitair Hoofddocent Sociale Geografie en Planologie aan de Universiteit Utrecht


Meest recent

Luchtfoto van Urk, Flevoland door Fokke Baarssen (bron: Shutterstock)

Succesvolle wijkaanpak? Sluit aan op wat er al van onderaf gebeurt

Veel wijkaanpakken worden nog steeds top-down aangestuurd. Bestaande en waardevolle initiatieven in de wijk zijn echter minstens zo belangrijk. Vier praktijkvoorbeelden brengen de samenwerking en het maatwerk op het laagste schaalniveau in beeld.

Verslag

14 oktober 2024

Sjaak Vinken en Leonie Kuepers.jpg door Streetwise (bron: Streetwise)

Het (landelijke) medicijn voor de kleine en middelgrote winkelstraat

De revitalisering van de kleine en middelgrote binnensteden is in heel Nederland een enorme uitdaging. Na het tot leven wekken van de Limburgse binnenstad onderzoekt Streetwise nu of haar methodiek ook op andere plekken kan werken.

Uitgelicht
Interview

11 oktober 2024

De haven van Damen Shiprepair Amsterdam door Make more Aerials (bron: Shutterstock)

Woningbouw of scheepsbouw: wie krijgt er voorrang?

Het hing al een tijdje in de lucht: werklocaties worden niet meer zo gemakkelijk omgezet in wonen. In Amsterdam-Noord sneuvelt een groot bouwplan, de scheepsreparateur hoeft niet te wijken.

Analyse

11 oktober 2024