Netherlands-4694 - View from the top" (CC BY-SA 2.0) by archer10 (Dennis)

De NOVI als vrijwilligerswerk

13 februari 2020

5 minuten

Opinie Hoogleraar Bestuurskunde Wim Derksen becommentarieert het rapport ‘Klein land, grote keuzes’ van denktank DenkWerk. ‘Een heldere, onderbouwde visie over de gewenste aanpak voor de ruimtelijke ordening en hoe Nederland er in de toekomst uit moet zien’.

Het kan dus toch. Een nationale visie schrijven voor de ruimtelijke ordening. Lees het rapport ‘Klein land, grote keuzes’ van de onafhankelijke denktank DenkWerk. En je denkt: hoe eenvoudig kan het zijn. 

Ik kende DenkWerk nog niet. Ik kende slechts enkele leden. Maar ik zal ze na vandaag niet meer vergeten. DenkWerk wilde een soort NOVI (Nationale Omgevingsvisie) schrijven en vroeg zich af wat daarvoor nodig is. Hun recept is eenvoudig:

  1. Beschrijf de huidige situatie. 
  2. Beschrijf welke trends om ruimtelijke antwoorden vragen.
  3. Weeg de ruimtelijke wensen tegen elkaar af. 

Zeg maar: een frisse combinatie van gedegen kennis en goede politieke keuzen. 

Nederland is dunbevolkte stad 

De huidige situatie beschrijven ze maar summier. Ze laten zien hoe de ruimte over de verschillende functies is verdeeld. En ze wekken vooral de indruk de situatie te kennen. Zo laten ze zich negatief uit over verrommeling en verdozing van het landschap en over de versnippering van het Groene Hart. En ze beseffen heel goed dat Nederland ook krimpregio’s kent. Belangrijk is dat ze Nederland eerder als een dunbevolkte stad zien dan als een dichtbevolkt land. Dat is vruchtbaar. 

Behoefte aan woningen, mobiliteit en ruimte voor energietransitie

Ten eerste moeten ontwikkelaars in de komende decennia 1,6 miljoen nieuwe woningen bouwen. DenkWerk verzet zich tegen het ‘paradigma’ van de stedelijke verdichting. Om de simpele reden dat al die woningen waaraan behoefte is niet binnen de stedelijke grenzen kunnen worden gebouwd. Er is immers vooral behoefte aan eengezinswoningen en aan goedkope woningen. En de markt bouwt in de stad vooral te dure appartementen. DenkWerk becijfert dat 35% van de woningbehoefte binnen de steden kan worden geaccommodeerd. Daarom hebben we buiten de steden 300 vierkante kilometer nodig voor de bouw van een miljoen nieuwe woningen. En daarvoor zal de landbouw moeten wijken, vanuit de heldere keuze dat de landbouw niet twee derde van alle ruimte hoeft te behouden. Bovendien worden 300 vierkante kilometer nieuwbouw nog eens gecompenseerd met 300 vierkante kilometer nieuwe natuur. Bouwen in het Groene Hart hoeft niet te worden geschuwd, omdat het gebied al erg versnipperd is en omdat de woningbehoefte in de Randstad het grootste is. En de eigenaren van de grond moeten meebetalen aan de ontwikkeling van het gebied, ook aan de nieuwe natuur. 

Ten tweede vergt de energietransitie heel veel ruimte. Ook als we grote delen van de Noordzee beplanten met windmolenparken en alle daken van bestaande gebouwen benutten voor zonnepanelen, is er nog een kwart van Nederland nodig om voldoende duurzame energie op te wekken. Ook hier volgt een heldere keuze: 25% van Nederland opofferen aan zonnepanelen en windmolens is te veel van het goede. Daarmee wordt de identiteit van Nederland te zeer aangetast. Bovendien beargumenteert DenkWerk overtuigend dat er onvoldoende draagvlak is voor zo’n drastisch besluit, dat bovendien 40% van de landbouwgrond zou vergen. Dat gaat ze te ver. De conclusie: we hebben kernenergie nodig (met 6 kerncentrales kan de helft van de energieopwekking op land worden doorgestreept), energie-import (doen we nu ook al) en CCS (CO2 -afvang en -opslag). 

Hopelijk draagt dit heerlijke rapportje bij aan de bevrijding van het departement uit zijn verlamming

Ten derde zal de behoefte aan mobiliteit toenemen. Nieuwe infrastructuur is volgens DenkWerk geen oplossing. Dus hier geen nieuwe ruimteclaims. Wat asfalt betreft volg ik die conclusie, maar een extra metrolijn kan wat mij betreft geen kwaad. De mobiliteit kan vooral veel slimmer, waardoor de capaciteit van de infrastructuur enorm kan worden uitgebreid. DenkWerk stelt onder andere voor om banen op snelwegen vrij te maken voor een netwerk van snelbussen. 

En dan hebben we het nog niet over de scherpe conclusie dat nationaal beleid voor alle oplossingen onmisbaar is. Je hebt een nationale overheid nodig die individuele gemeenten overruled die de noodzakelijke nieuwbouw aan de buurgemeente wil overlaten. Je hebt een nationale overheid nodig die richting geeft aan de energietransitie en die ervoor zorgt dat er geen energieparken worden aangelegd waar de woningnood het hoogste is. Je hebt een nationale overheid nodig die nadrukkelijk kiest voor een slimmere mobiliteit. En natuurlijk blijft er nog genoeg te doen op lokaal niveau. Zoals Denkwerk zegt: de centrale overheid gaat over het wat, de lokale overheden over het hoe. Het lijkt me een uitstekend adagium. 

Vergelijking met de NOVI

Natuurlijk, het plan is niet helemaal compleet. Ik mis de klimaatadaptatie (waar gaan we wonen als de zeespiegel omhoog gaat). Ik mis de vliegtuigen (uitbreiding luchthavens is niet nodig), ik mis de recreatie (niet in natuurgebieden), ik mis de bedrijventerreinen (stop de woeker). Maar dat doet niets af aan de zuivere, goede onderbouwde redeneringen die DenkWerk hanteert. En ja, politieke keuzes kunnen altijd worden bestreden. Maar hier worden in ieder geval keuzen gemaakt. 

In dat opzicht ontkom je niet aan een vergelijking met de NOVI, die na jaren van poetsen en plakken inmiddels de fase van ‘concept’ heeft bereikt. Vergeleken bij deze heldere visie is de NOVI een warm bad van zachte modder, waarin niet één keuze wordt gemaakt en waarin de bedenkers vergeten cijfers aan te dragen waarop eventuele keuzen kunnen worden gebaseerd. Ik weet het, dat is een scherp oordeel. Maar het contrast tussen het vrijwilligerswerk van deze acht leuke lieden en de tekst van die honderden deskundige ambtenaren is gewoon te groot. Hopelijk draagt dit heerlijke rapportje bij aan de bevrijding van het departement uit zijn verlamming. 


Cover: Netherlands-4694 - View from the top" (CC BY-SA 2.0) by archer10 (Dennis) 

Verder lezen op wimderksen.com


Cover: ‘Netherlands-4694 - View from the top" (CC BY-SA 2.0) by archer10 (Dennis)’


Woningbouw en demografie hebben veel met elkaar te maken. Daarom start ik het gesprek met de demografie. In de laatste voorspellingen van het CBS blijft Nederland nog steeds maar groeien, tot 2060. Ik vraag Boelhouwer hoe dat toch komt, terwijl er zoveel

Door Wim Derksen

trainer/schrijver/docent, conservatoriumstudent


Meest recent

Weekoverzicht Cover door Ineke Lammers (bron: gebiedsontwikkeling.nu)

Dit was de week van vervulde wensen en nieuwe beloftes

De afgelopen week kwamen in Den Helder wensen uit en bleek co-creatie een stilzwijgende belofte. En dat terwijl woningcorporaties en gebiedsontwikkelaars juist hun beloftes samen moeten waarmaken.

Nieuws

23 maart 2023

Nieuwbouw the Hudsons Rotterdam-West door Martijn Braveboer (bron: BPD)

Meer dan wonen: de waarde van sociaal en niet-commercieel voor een buurt

Woningcorporaties en marktpartijen trekken in gebiedsontwikkelingen weer vaker met elkaar op. Wat levert dat in een concrete Rotterdamse casus op? BPD zette een wandeling uit, Edwin Lucas brengt verslag uit.

Verslag

23 maart 2023

Snelweg die leidt onder een groene brug en aquaduct van een natuurreservaat, dicht bij Rotterdam Nederland door Frank Cornelissen (bron: Shutterstock)

Minister Harbers: blijf de auto de ruimte geven, in alle delen van ons land

De auto blijft een belangrijke rol in de bereikbaarheid van Nederland spelen en moet in alle delen van het land de ruimte blijven krijgen, ondanks alle mogelijke alternatieven. Dat stelt minister Mark Harbers in de Ontwikkelagenda Automobiliteit.

Nieuws

22 maart 2023