2015.09.15_De Tussenmaat: archipunctuur en nieuwe kwaliteiten

De Tussenmaat: archipunctuur en nieuwe kwaliteiten

15 september 2015

3 minuten

Nieuws Dat de economische crisis de bouwwereld flink heeft opgeschud is geen nieuws. Interessant om te zien is hoe onze buurlanden de crisis zijn doorgekomen. Zowel in België als Duitsland is de nationale economie minder afhankelijk van het succes van de bouweconomie als in Nederland. Maar er spelen ook andere opvallende verschillen. Verschillen die langzamerhand hun weerslag in Nederland krijgen. Zoals een andere maat en schaal van nieuwbouw.

We zijn er in Nederland aan gewend geraakt. Nieuwbouwprojecten zijn over het algemeen groot van schaal. Van minder dan dertig woningen was menig ontwikkelaar niet warm te krijgen. Door aan elkaar verknoopte onderdelen van gebiedsontwikkeling maakte de grote schaal mogelijk en soms zelfs financieel noodzakelijk. Maar daarmee ook kwetsbaar.

Zowel België als Duitsland kijkt met bewondering naar deze ontwikkeling. Ze hebben ontzag voor de maat, schaal en integraliteit van de grote gebiedsontwikkelingen in dat kleine natte landje. Want integraal opgaven benaderen is nu niet direct een Duitse of Belgische specialiteit. Maar er is ook kritiek. Want het op eindbeelden gerichte bouwontwikkeling maakt dat het beeld leidend kan worden boven de programmering. En wie goed kijkt ziet dat in Nederland veel dezelfde partijen aan deze ontwikkeling deelnemen. En daarmee gebiedsontwikkelingen indifferent en inwisselbaar dreigen te worden.

Het onderzoek Ruimte voor de Tussenmaat (2012) heeft onderzocht wat de verschillen in schaal en maat van de ontwikkelingen in Duitsland en België ten opzichte van Nederland zijn. Onderzoeksresultaat is onder andere een weergave van verschillende procesvormen, waarbij de eindgebruiker de ene keer meer invloed heeft dan de andere keer.

Gedurende het onderzoek dat in 2009 van start ging werden de gevolgen van de crisis duidelijk. Projecten werden stilgelegd of nog erger: afgeblazen. Paniek was daar, want hoe nu verder? Inmiddels bloeien de bomen weer tot in de hemel en lijkt het alsof op de oude weg verder gegaan kan worden. Maar wat opvalt is dat ook in Nederland de schaal en organisatie van nieuwbouwprojecten aan het veranderen is. Verschillende mate van co-creatie komen voor, waardoor de eindgebruiker eindelijk echt invloed krijgt in plaats van kan kiezen uit voorbedachte keuzes.

Opvallend is ook dat de schaal zich meer richting de schaal van projecten in Duitsland en België beweegt. Het beste en meest sprekende voorbeeld is Blok 0 in de Amsterdamse Houthavens. Oorspronkelijk bedacht als één groot blok, uitgevoerd in één ontwerp door één opdrachtgever. Door de crisis is het blok ‘opgeknipt’ in verschillende kavels. Momenteel is te zien dat deze pragmatisch-economische keuze een geheel ander, interessanter stuk stad gaat opleveren. Verschillende partijen zijn met verschillende kavels aan de slag gegaan. Het is dat er nog geen woningen zijn opgeleverd maar ik durf te voorspellen dat zodra deze woningen in vak- en interieurbladen of beter: in woonprogramma’s op televisie worden getoond, de run op dergelijke woningen in dergelijke schaalgrootte niet aan te slepen zijn.

Dat deze kleine schaalbouwers ook nog eens flink duurzamer bouwen dan grote partijen die de duurzaamheid niet kunnen –of willen- doorberekenen aan de eindafnemer is mooi meegenomen.

Lees hier het rapport.

Foto bovenaan: Ze5 Berlijn, Zanderroth Architekten


Cover: ‘2015.09.15_De Tussenmaat: archipunctuur en nieuwe kwaliteiten’


Portret - Vincent Kompier

Door Vincent Kompier

Adviseur bij Inbo Urban Strategy


Meest recent

Bord op de bouwplaats door Martin Bergsma (bron: Shutterstock)

Afwegingskader voor versnelling woningbouwplannen: zo kunnen gemeenten beter prioriteren

Gemeenten staan bol van de woningbouwambities, maar leiden onder een gebrek aan daadkracht en middelen. De juiste afwegingen maken is dan ook essentieel. Wouter Jan Verheul en Koos Seerden helpen gemeenten om toch te kunnen versnellen.

Onderzoek

24 oktober 2025

Weekoverzicht donderdag 23 oktober door Gebiedsontwikkeling.nu (bron: Gebiedsontwikkeling.nu)

Dit was de week van de frisse blikken die recht doen aan het verleden

Deze week waaide er een frisse wind door het vakgebied. De stad wordt vernieuwd vanuit het water, het dorre hout wordt gekapt en regels verdwijnen. Maar de lessen uit het verleden blijken ook nog steeds waardevol te zijn.

Weekoverzicht

23 oktober 2025

Emmerhout, Emmen door Teun van den Ende (bron: Teun van den Ende)

Erfgoed en leefbaarheid: over alledaags erfgoed in Utrecht en Emmen

Onderzoeker Teun van den Ende ging de afgelopen maanden op pad in zes steden om het antwoord te vinden op de vraag: welke rol speelt het cultureel erfgoed in de leefbaarheid van een wijk? In deze aflevering bezoekt hij Utrecht en Emmen.

Onderzoek

23 oktober 2025

Uw gastbijdrage op GO.nu: Over gastbijdragen

Uw gastbijdrage op GO.nu

Wij staan open voor bijdragen uit wetenschap en praktijk. Wij moedigen auteurs aan hun kennis en ervaring te delen.

Over gastbijdragen
Uw project toevoegen: Ga naar de GO-Projectenkaart

Uw project toevoegen

Wilt u graag een gebiedsontwikkeling toevoegen aan de GO-projectenkaart? Vul dan via onderstaande link het formulier in.

Ga naar de GO-Projectenkaart
Uw organisatie bij de SKG: Ga naar de SKG-website

Uw organisatie bij de SKG

Uw organisatie aansluiten op het netwerk van de Stichting Kennis Gebiedsontwikkeling? Neem dan contact op.

Ga naar de SKG-website
Uw bijeenkomst in de agenda: Neem contact op

Uw bijeenkomst in de agenda

U kunt uw gebiedsontwikkeling-gerelateerde evenement aankondigen via onze agenda door contact op te nemen met de redactie.

Neem contact op