Onderzoek Een combinatie van onzekerheid en negativiteit, maar ook een positieve noot wat betreft duurzaamheid. Zo kijken Europese vastgoedprofessionals naar de sector, blijkt uit de jaarlijkse enquête van ULI en PwC. Het gevoel van saamhorigheid, dat tijdens de coronapandemie was ontstaan, lijkt (grotendeels) te zijn verdwenen.
Niets in het vastgoed is meer hetzelfde na een jaar vol COVID-19-ontwikkelingen. Dat was eind 2020 de rode draad van het Urban Land Institute (ULI) en PricewaterhouseCoopers (PwC) in hun jaarlijkse onderzoek naar de Europese vastgoedmarkt. De onderzoekers van ULI en PwC concludeerden destijds dat de combinatie van een recessie plus een langzaam en onzeker herstel van de economie – door de pandemie – voor ‘een enorme uitdaging’ op de Europese vastgoedmarkt zou zorgen. Met name de waardevastheid van en inkomsten uit het vastgoed, normaal twee zekerheden omdat deze aspecten ‘ook in slechte economische tijden overeind blijven’, baarden zorgen.
Investeringen in duurzame energie-infrastructuur zijn volgens de professionals voor het tweede jaar op rij de beste investeringen
In de enquête van vorig jaar werden die vermoedens bevestigd. Er gebeurde echter ook iets bijzonders. De professionals zagen ‘licht aan het einde van de tunnel’ en in de sector ontstond optimisme op de korte termijn. Met daarbij een gevoel van opluchting. Die omslag werd volgens de onderzoekers veroorzaakt door een gevoel van saamhorigheid dat door de coronapandemie was ontstaan.
Zwaar jaar
Maar in het vorige maand verschenen Emerging Trends in Real Estate Europe 2023, het rapport van dit jaar met als veelzeggende titel In the Eye of the Storm, is de negativiteit toch weer (grotendeels) terug. 1.038 Europese vastgoedprofessionals vulde dit jaar de enquête in. Zeventig procent van hen denkt dat Europa voor het eind van dit jaar in een recessie zal belanden. Want hoewel de oorlog in Oekraïne volgens de respondenten geen directe invloed heeft op de waarde hun vastgoedportfolio’s, zorgen de gevolgen van de oorlog wel voor onzekerheid.
De combinatie van de energiecrisis, de inflatie en stijgende rente veroorzaakt bij de professionals een breed gedragen gevoel van onzekerheid. Zelfs in Duitse steden als Frankfurt, München en Hamburg – die door investeerders voorheen als ‘veilige havens’ in de portfolio werden gezien – slaat het sentiment om. De verwachting is dat zelfs in sectoren die jarenlang als betrouwbaar en waardevast te boek stonden (zoals de woningmarkt) 2023 een zwaar jaar wordt. Herstel wordt niet voor het begin van 2024 verwacht.
Verantwoord kapitalisme
Naast de korte termijn hebben ULI en PwC ook naar de toekomstvisie gevraagd. De vastgoedpro’s verwachten dat door de aandacht voor duurzaamheid op alle terreinen de komende 20 jaar het ‘verantwoord kapitalisme’ centraal zal staan. De klimaatcrisis is de grote drijvende kracht achter deze ontwikkeling, is de conclusie. In combinatie met de energiecrisis zorgt die omslag ervoor dat investeringen in duurzame energie-infrastructuur voor het tweede jaar op rij door de professionals als beste investeringen worden gezien. Life-science en datacentra complementeren de top 3. Investeerders in de woningmarkt moeten zich volgens het onderzoek vooral richten op senioren- en levensloopbestendige woningen.
Op de lijst van meest interessante steden voor vastgoedinvesteerders is Amsterdam teruggekeerd in de top 5
De respondenten verwachten de grootste waardestijging in deze sector, terwijl ondanks alle onzekerheid ook nog veel ander vastgoed met een woonbestemming in de top 10 te vinden is. De logistieke sector wordt daarentegen met het jaar als minder aantrekkelijk gezien en is nu pas op een zevende plek in de ranglijst terug te vinden. Shopping malls en andere winkelpanden buiten het centrum van steden staan op de 27ste en daarmee allerlaatste plek in de lijst.
Amsterdam is München voorbij
Op de lijst van meest interessante steden voor vastgoedinvesteerders is Amsterdam teruggekeerd in de top 5. Onze hoofdstad is München voorbijgegaan en zit Madrid op de hielen. Londen blijft koploper en Parijs is de nieuwe nummer 2, ten koste van Berlijn. Oslo sluit de top 30, net voor Istanbul.
Vastgoedadviseur Colliers kwam eerder deze maand ook met een vooruitzicht voor de Nederlandse vastgoedmarkt in 2023. De verwachting is dat er volgend jaar 13,3 miljard euro in Nederlands vastgoed wordt geïnvesteerd. “Dat is ruim 1 miljard euro minder dan dit jaar en daarmee zet de daling voort die vanaf 2020 is ingezet. Tussen 2017 en 2020 ging het nog om bedragen boven de 20 miljard euro.” Volgens Colliers zorgt ook in Nederland de economische onzekerheid voor de voorzichtigheid.
Lees het volledige onderzoek op de site van het Urban Land Institute.
Cover: ‘The City of London’ door Engel Ching (bron: shutterstock.com)
Door Jasper Monster
Waarnemend hoofdredacteur Gebiedsontwikkeling.nu
