platform voor kennis, nieuws en debat
Door Céline Janssen
13 feb 2017 - In een rijke historie van internationale relaties heeft Nederland sporen achtergelaten op verschillende plekken over de wereld. Soms al honderden jaren oud, zijn deze sporen onderhevig aan lokale stedelijke ontwikkelingen. Het vergt een bijzondere samenwerking tussen landen om de culturele waarde van bebouwd erfgoed te behouden.
Het erfgoed dat Nederland deelt met andere landen bestaat uit gebouwen, scheepswrakken, archieven en museale collecties, die stammen uit het VOC-tijdperk en het koloniale verleden in Afrika, Amerika en Azië. Door zowel Nederland als het ‘gastland’ kan er maatschappelijke en culturele waarde gesteld worden aan deze overblijfselen. Het waarborgen van gedeeld erfgoed resulteert echter in complexe, internationale samenwerkingsverbanden en daarom heeft de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed een aantal jaar terug het Programma Gedeeld Erfgoed 2013-2016 opgesteld. Naast het duurzaam gebruik en behoud van gedeeld erfgoed, beoogde dit programma internationale betrekkingen en het Nederlands (economisch) belang te bevorderen. Tien landen, waaronder Indonesië, Japan en Suriname, stonden op een lijst om de toekomst van gedeeld erfgoed in deze landen onder de aandacht te brengen. Ook Rusland maakte deel uit van deze lijst. Samen met Russische partners is er inmiddels gewerkt aan mogelijkheden voor stedelijke ontwikkeling in het stadje Rostov, waarvoor een Nederlander ooit het stedenbouwkundig ontwerp maakte.
Afbeelding: google.maps.nl
Wie de plattegrond van Rostov bestudeert, zal een merkwaardige ontdekking doen. Het stadje, zo’n 200 km ten noordoosten van Moskou gelegen, is gebouwd rondom een typisch Hollandse vestingstructuur. In de Middeleeuwen was Rostov een belangrijk politiek en religieus centrum van Rusland, dat in de 17e eeuw opbloeide tot een welvarende stad. De Nederlandse ingenieur Jan Cornelis van Rodenburg was in die tijd werkzaam aan het hof van de Tsaar en ontwierp in 1631 een stedenbouwkundig plan dat overduidelijk in lijn staat met de vestingwerken die toentertijd in Nederland gemaakt werden. Een eeuw later werd te midden van deze stad het Kremlin van Rostov gebouwd, dat tegenwoordig een grote toeristen-trekker is.
Afbeelding: Sergei Mikhailovich Prokudin-Gorskii Collection (Library of Congress) LOT 10341, no. 572
Zowel het Kremlin als de wallen van de vestingwerken zijn door Rusland erkend als monument. Jon van Rooijen–(Erfgoed en Ruimte consulent), Jos Cuipers-(adviseur voor ruimtelijke ontwikkeling) en Daan Lavies-(architectuurhistoricus) zijn Nederlandse experts die in Rusland werken aan het behoud en de ontwikkeling van het gedeelde erfgoed in Rostov. Juist de combinatie van de uitgesproken Russische architectuur met de op Nederlands geïnspireerde vestingwerken maken Rostov volgens hen een uitzonderlijke stad. De vestingwallen zijn echter al enigszins aangetast door moderne stedenbouw, waarbij rechte, brede wegen het originele ontwerp doorkruisen. Samen met de Russische financieringsorganisatie voor het nationale vastgoed (NF RRCCE), het Kremlin museum, de Nederlandse ambassade in Rusland en overige lokale overheden werken de Nederlandse erfgoed-experts samen aan ideeën voor toekomstige gebiedsontwikkeling. Het houden van workshops heeft geleid tot adviezen voor een nieuw masterplan, waarin de vestingwerken beter geïntegreerd moeten worden in de leefomgeving zodat zowel bezoekers als inwoners de vestingwerken kunnen gebruiken.
Stedelijke ontwikkeling wordt dus extra uitdagend wanneer er sprake is van gedeeld erfgoed. Publieke en private partijen vanuit verschillende landen moeten samenwerken om het erfgoed op gelijke waarde te schatten en tot overeenstemming van toekomstige ontwikkelingen te komen. Tegelijkertijd leidt dit gedeelde erfgoed tot unieke situaties, waar karakteristieken van totaal verschillende culturen worden gecombineerd. Wereldschatten, zo kunnen we gedeeld erfgoed wel noemen.
