platform voor kennis, nieuws en debat
Door Hans-Hugo Smit
13 mrt 2019 - Toen ik eind jaren ’90 geografie studeerde, leerde ik dat gentrification goed was voor de stad en graffiti slecht. Inmiddels lijkt het omgedraaid. Gentrification is synoniem voor verdringing en onbetaalbaarheid. En graffiti is belangrijk cultureel-historisch erfgoed en inzet van debat over eigenaarschap van de stad. Tijd voor kleurnuances in een zwart-wit debat over stedelijke gebiedsontwikkeling.
Bij de transformatie van de Haagse Binckhorst is de ambitie om het bijzondere, ongepolijste karakter te bewaren. Dat gebeurt onder andere door street-art in tijdelijke creatieve broedplaatsen. Lokale kunstenaars kregen van ons als ontwikkelaar opdracht muurschilderingen te maken. Graffiti op bestelling als onderdeel van de gebiedsbranding. De kunstenaars én wij zijn trots op het resultaat.
Graffiti in de Binckhorst bij de Pollux Studio’s van BPD, gemaakt door Hugo Mulder en Mr. Cenz (foto: ANNA Vastgoed & Cultuur)
Dat het anders kan, zag ik in New York. Door aanhoudende prijsstijgingen is het voormalige paradijs voor ‘creatives’ nu het aangeharkte woondomein van de happy few. Veel street-art is verdwenen. Een ontwikkelaar die in de entreehal van een nieuw appartementengebouw in Long Island City een graffiti wilde laten zetten, werd in de media verketterd. Dat iemand die betaalbare woonomgevingen en waardevolle stedelijke subculturen om zeep hielp, vervolgens koketteerde met graffiti, was een gotspe.
Ook in New York speelt de rechtszaak van 21 graffitikunstenaars tegen een projectontwikkelaar. Met diens goedkeuring was ooit (tijdelijke) graffiti op de gevels van zijn te renoveren gebouw in 5Pointz aangebracht. Jaren later heeft de ontwikkelaar de graffiti verwijderd en het pand gesloopt. De daartegen protesterende kunstenaars kregen onlangs door de rechter 6 miljoen schadevergoeding toegewezen.
Grappig genoeg was er een paar jaar geleden in Berlijn – waar gentrification eveneens een hot topic is - ook een zaak rondom overschilderen van graffiti. Daar was het de kunstenaar zelf, die zijn beroemde muurschildering in Kreuzberg verwijderde. Uit protest tegen het feit dat ontwikkelaars in hun verkoopbrochure voor dure woningen goede sier maakten met het uitzicht op zijn ‘authentieke’ kunst, schilderde hij zelf op een nacht de wand helemaal zwart…
Het is goed dat het debat over betaalbaarheid en eigenaarschap van de stad ook gevoerd wordt via straatkunst. Maar laten we waken voor te stellige waarheden, met gentrification als gebeten hond en graffiti als heilige koe. Straatkunst is niet altijd mooi en vernieuwing niet altijd lelijk. Ook sluiten ze elkaar niet altijd uit. Ja, we moeten oppassen voor te gelikte stedelijke toekomstplaatjes en oog hebben voor wat verdwijnt. Maar net zo goed moeten we te romantische interpretaties van ons stedelijk verleden wantrouwen en blij zijn dat sommige dingen zijn verdwenen. Laat het debat over gentrification zijn als ‘onze’ muurschilderingen in De Binckhorst: zichtbaar, kleurrijk en genuanceerd.
