Provincie Utrecht: baten blauwgroene investeringen een veelvoud van de kosten

Groen en water zijn een essentieel onderdeel van een omgeving waar we gezond kunnen wonen. In de coronatijd werd het extra duidelijk hoe belangrijk het is om vanuit huis een rondje door de natuur te wandelen of te fietsen langs de weilanden en akkers. Ook om klimaatverandering op te vangen en biodiversiteitsverlies tegen te gaan, zijn groen, water en natuur een belangrijke must have bij stedelijke ontwikkeling. Bij het plannen van voldoende woningen en werkruimte is de groenblauwe opgave echter nog vaak ongrijpbaar.

Evenredig en volwaardig

Om hier verandering in te brengen, startte de Provincie Utrecht, samen met de waterschappen en gemeenten, het versnellingsprogramma 'Groen Groeit Mee'. Doel van het programma is het in balans brengen van rode (bebouwing) en groenblauwe ontwikkeling. Het programma zorgt voor een stevige positionering van groen. De eerste stap hierin was het in beeld brengen van de opgaven. Wij zijn daarom aan de slag gegaan met de inventarisatie en analyse van deze opgaven. Dit project bestond uit drie delen:

• Ophalen van de opgaven (in hectares) in de provincie Utrecht tot 2040 voor toegankelijk groen, duurzame landbouw, veerkrachtige natuur, beleefbaar landschap en zichtbaar water
• Creëren van een overzicht van opgaven voor de drie regio’s (U10, Regio Amersfoort en Foodvalley) en voor de provincie als geheel
• Financieel vertalen van de opgaven in investerings- en beheerkosten

Groen Groeit Mee zorgt ervoor dat bij ruimtelijke plannen en gebiedsontwikkelingen, de groenontwikkeling evenredig en volwaardig wordt meegenomen.

Plannen vastleggen

De provincie, waterschappen en gemeenten werken al in meer dan vijftig groene programma’s met elkaar aan cultureel erfgoed, landschaps-, natuur-, water- en recreatieopgaven. Vanuit deze plannen zetten wij de opgaven op een online kaart, aangevuld met expertise van experts en stakeholders uit de provincie. Door de opgaven op een GIS-kaart te plaatsen, konden ze worden gekwantificeerd.

De optelsom van alle opgaven binnen de provincie komt uit op circa tienduizend hectare voor natuur, landschap, water en recreatie en recreatief medegebruik. Daarnaast is er een opgave van ongeveer vierduizend hectare voor levendige boerensloten. Een groot deel van deze opgaven moet een plek krijgen in slimme functiecombinaties, zoals waterberging gecombineerd met natuur, en recreatie gecombineerd met landbouw. Hierdoor biedt Groen Groeit Mee kansen voor bijvoorbeeld klimaatadaptatie, bossen en landbouw.

Het merendeel van de plannen voor groen bestaat uit ‘zachte plannen’. Dit zijn ambities waarvoor de financiering nog niet rond is en waarvoor in ruimtelijk oogpunt nog niets is vastgelegd. De analyse van de ‘hardheid’ van de plannen geeft aan dat de planvorming voor groen en water achterloopt op die van de rode, stedelijke ontwikkeling. Het advies aan de Groen Groeit Mee-partners is dan ook om meer groenblauwe plannen vast te leggen, ook als er nog geen of slechts gedeeltelijke financiering is.

Groenblauwe dooradering

De totale investering die nodig is voor de groenblauwe opgave in de gehele provincie tot 2040, bedraagt circa 1,2 miljard euro. Dit klinkt wellicht als een groot bedrag, maar het is relatief weinig als we het vergelijken met de investeringen die gepland zijn voor bijvoorbeeld infrastructuur. Zo zijn de geraamde kosten van de verbreding van de A27 bij Amelisweerd 1,49 miljard euro. De baten van de ‘blauwgroene’ investeringen in termen van gezondheid, leefkwaliteit, vestigingsklimaat, biodiversiteit en klimaatbestendigheid zijn bovendien een veelvoud van de investeringskosten.

Wij brachten ook de toekomstige beheerkosten in beeld. Deze komen uit op circa 22 miljoen euro per jaar. Een belangrijk aandeel hierin hebben de groenblauwe dooradering van het landbouwgebied en levendige boerensloten. Dit zijn typen groen waar relatief lage investeringskosten mee gemoeid zijn, maar in het beheer wel sterk naar voren komen.

Europese subsidie

Verder werden de bouwstenen voor de financieringsstrategie gemaakt door onze adviseurs. Want hoe financier je de geraamde 1,2 miljard euro? Een beperkt deel van de benodigde kosten kan met bestaande instrumenten gefinancierd worden. Voor het andere deel moet ingezet worden op bestaande en nieuwe financieringsopties. Denk aan koppeling aan andere ruimtelijke opgaven en rijksbeleid (zodat de lobby richting het Rijk versterkt kan worden) en gebruiken van (Europese) subsidies. Andere denklijnen zijn het benutten van de toenemende betrokkenheid van burgers en bedrijven, lokale CO2-compensatie, verevening uit woningbouw, en verevening uit productie van duurzame energie.