Netbeheerders investeren miljarden, maar dat is nog niet genoeg

De drie grootste netbeheerders van Nederland maken sinds 2020 elke twee jaar bekend welke investeringsplannen zij hebben. Het drietal kondigt ditmaal aan het komende decennium miljarden te investeren in het toekomstbestendig maken van het elektriciteits- en gasnet. Zo reserveert Liander tot 2024 3,1 miljard euro voor het bestaande elektriciteitsnet en 357 miljoen euro voor het bestaande gasnet. Enexis en Stedin denken allebei de komende drie jaar in totaal ruim 2 miljard uit te geven.

Daarnaast steken de partijen tot 2031 miljarden in het uitbreiden van het net. Zo verwacht Liander in die periode 56 nieuwe onderstations te bouwen en van ongeveer 100 van deze stations de capaciteit uit te breiden. Wel zijn die plannen een stuk onzekerder dan die voor de komende jaren. “Lastig is dat we met maatschappelijk geld de juiste investeringsbeslissingen moeten nemen terwijl er nog zoveel onzekerheden zijn,” schrijft Enexis in zijn investeringsplan.

Aan de bel trekken

De miljardeninvesteringen zijn in eerste instantie noodzakelijk om de problemen op het Nederlandse stroomnet niet nog groter te laten worden. De druk wordt in sommige gebieden zo groot dat gebiedsontwikkelingen in gevaar komen. Door de problemen op het net kunnen grootverbruikers als bedrijven, scholen en ziekenhuizen niet meer op het net worden aangesloten. Daardoor kunnen bijvoorbeeld de woningbouwplannen flink in de war worden gegooid, omdat een woonwijk zonder winkels, scholen en maatschappelijke voorzieningen (nog) geen doorgang kan vinden.

En waar de problemen zich in eerste instantie vooral voordeden in Noord-Holland, komen nu steeds meer regio’s in het land in de problemen. Zo trokken Enexis en Liander vorige week nog aan de bel vanwege nieuwe knelpunten die door het hele land ontstaan.

Ondanks de miljardeninvesteringen laat een definitieve oplossing waarschijnlijk nog jaren op zich wachten. De problemen zijn door de energietransitie op sommige plekken zo groot geworden dat de komende jaren het voorkomen van problemen het uitgangspunt wordt. Zo verwacht Liander dat van de 316 grote stations in het elektriciteitsnet er tot 2031 bijna 200 overbelast zullen raken. Stedin heeft het aantal knelpunten waar in deze periode problemen worden verwacht de afgelopen twee jaar zien stijgen van 83 naar 104.

Andere oplossingen

De netbeheerders erkennen dus het belang van de uitbreiding, maar zien een aantal beren op de weg. Onvoldoende gekwalificeerd personeel, materiaaltekort en extra druk op het net door te gunstige subsidieregelingen vormen bedreigingen voor de plannen van het drietal. Omdat de verwachting is dat de problemen op het stroomnet niet in één keer kunnen worden opgelost, kijken de netbeheerders ook naar andere oplossingen. Zo wordt op plaatsen waar investeringen op korte termijn te duur of te moeilijk zijn, de beperkte energie die beschikbaar is verdeeld via een systeem van afspraken en biedingen.

Opvallend is dat Liander, die de plannen vorige week als laatste van de grote netbeheerders bekendmaakte, verder gaat dan alleen een cijfermatige onderbouwing van die plannen. Het bedrijf roept ook overheden, andere netbeheerders, bedrijven en woningcorporaties op om te helpen. “De ontwikkelingen gaan sneller dan dat wij samen in staat zijn het energienet in Nederland te verbouwen. We moeten versnellen, want als we zo doorgaan, dan gaan we de doelstellingen uit de verschillende maatschappelijke opgaven niet realiseren.”

De netbeheerder roept ook op om werk te maken van de afspraken voor duurzame energie en komt met een concrete oproep aan nieuwe gemeentebesturen om netbeheerders zo vroeg mogelijk bij de plannen te betrekken. “Partijen moeten de komende tijd aan de slag met het concretiseren van de RES-opgaven en het opstellen van uitvoeringsprogramma’s. Het is voor Liander essentieel om op tijd te weten waar zonne- en windparken en energie-intensieve bedrijven komen. Planning en prioritering zijn nodig om de komende jaren harde keuzes te maken wat we eerst, wat later en wat we niet gaan aanleggen. Hiervoor is het belangrijk dat een maatschappelijk afwegingskader wordt gemaakt.”

Geen ruimte

Om dit probleem voor te zijn, vroeg een coalitie van 14 partijen (waaronder de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), andere overheden, netbeheerders en bedrijven) begin dit jaar aan minister Rob Jetten (D66, Klimaat en Energie) om acties. Een van de voorstellen was het afschaffen ‘wie het eerst komt, wie het eerst maalt’-principe dat nu nog geldt in de energiewereld. De partij die zich als eerst bij de netbeheerder meldt, krijgt een aansluiting. Maar de minister liet weten “op basis van Europese kaders geen ruimte om een specifieke partij op basis van maatschappelijke wenselijkheid met voorrang of juist vertraging van transportcapaciteit te voorzien.”