Project Ontwikkeling Militaire Terreinen: ‘verkocht wegens vrede’  - Afbeelding 1

Project Ontwikkeling Militaire Terreinen: ‘verkocht wegens vrede’

3 juni 2013

3 minuten

Casus Een deel van de defensiecomplexen raakt overbodig, als de Nederlandse krijgsmacht besluit te krimpen na het wegvallen van de dreiging van de koude oorlog. In 2004 neemt het toenmalige ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) een aantal terreinen over van Defensie, met als doel hiervoor nieuwe, ‘groene’ bestemmingen te vinden. Primaire focus is het inzetten van de terreinen voor het realiseren van de ecologische hoofdstructuur (EHS). Voor 15 miljoen euro worden, verspreid over heel Nederland, 53 terreinen met een totale oppervlakte van 2200 hectare overgenomen. Een bijzondere mix van oefenterreinen, kazernes, munitie- en mobilisatiecomplexen, forten en verdedigingswerken. Het Project Ontwikkeling Militaire Terreinen (PrOMT) is een feit.

Budgetneutraal natuur realiseren

Met de overname van de defensieterreinen door LNV wordt een nieuwe manier van werken geïntroduceerd. Dienst Landelijk Gebied krijgt de opdracht om, samen met het Rijksvastgoed- en Ontwikkelingsbedrijf, de groene herbestemming van de terreinen budgetneutraal te realiseren. Via landelijke verevening in de gehele portefeuille moeten zowel verwervingskosten, inzet van mensuren als investeringen in sloop en inrichting, worden terugverdiend met de verkoopopbrengsten van de terreinen. Hiervoor is het nodig om op enkele terreinen ook vestiging van rode functies zoals woningbouw mogelijk te maken. LNV stelt aanvullende kwaliteitseisen aan de uitvoering van het project. Eisen op het gebied van landschap, cultuurhistorie en maatschappelijke effecten.

Opbrengst: natuur met een bonus

De opdrachtgever vroeg om natuur en kreeg natuur. Voor nagenoeg alle 53 terreinen zijn nieuwe bestemmingen en eigenaren gevonden. Van de totale oppervlakte van 2200 hectare is ruim 2100 hectare omgevormd tot natuur. Het merendeel hiervan ligt binnen de EHS en is overgedragen aan terreinbeherende organisaties en particuliere beheerders. Op 90 hectare zijn in samenwerking met provincies, gemeenten en initiatiefrijke private partijen maatschappelijke functies gerealiseerd. Zorglandgoederen, een kunstlandgoed en ruimte voor recreatieve en museale bedrijvigheid zijn ontstaan. Op meerdere plaatsen is woningbouw gerealiseerd, altijd zorgvuldig ingepast in de omgeving. Soms door het herontwikkelen van bestaande (historische) bebouwing, soms door toevoegen van nieuwbouw. En dat alles inderdaad budgetneutraal: alle gemaakte kosten zijn terugverdiend.

Mooi voorbeeld

Een mooi voorbeeld is de herbestemming van het voormalige munitiemagazijncomplex Stegerveld in Ommen. Dit complex wordt momenteel omgevormd tot zorglandgoed. Als Natura 2000-gebied maakt het deel uit van de EHS. De grondgedekte munitiebunkers worden verbouwd tot huisvesting en dagopvang van autistische jongeren. Een van de bunkers wordt ingericht voor de productie van streekproducten. De jongeren gaan de ondernemer helpen bij de productie.

Project Ontwikkeling Militaire Terreinen: ‘verkocht wegens vrede’  - Afbeelding 1

Complex Steegerveld in oorspronkelijke staat (bron: Dienst Landelijk Gebied)

‘Project Ontwikkeling Militaire Terreinen: ‘verkocht wegens vrede’ - Afbeelding 1’


Project Ontwikkeling Militaire Terreinen: ‘verkocht wegens vrede’  - Afbeelding 2

Artist impression van herbestemming (bron: IAA Architecten)

‘Project Ontwikkeling Militaire Terreinen: ‘verkocht wegens vrede’ - Afbeelding 2’


Nieuwe uitdagingen

Op het gebied van transformatie en herbestemming doen zich vele nieuwe uitdagingen voor in het landelijk gebied. De komende jaren verliezen honderden gebouwen en complexen hun oorspronkelijke functie. Het gaat niet alleen om militaire complexen, maar ook om kloosters, zorginstellingen, industriële complexen, agrarische bedrijven enzovoort. Dienst Landelijk Gebied zet de kennis en ervaring die is ontwikkeld in PrOMT graag in om ook deze uitdagingen aan te gaan en te zoeken naar nieuwe bestemmingen. Om zo in nieuwe projecten bij te dragen aan een mooi en duurzaam ingericht Nederland. Samen met publieke, private en particuliere partijen werkt Dienst Landelijk Gebied vandaag aan het landschap van morgen.

Meer informatie over het Project Ontwikkeling Militaire Terreinen vindt u op: www.ontwikkelingmilitaireterreinen.nl

Projectgegevens

Grootte
53 terreinen met een totale oppervlakte van 2200 hectare

Type ontwikkeling
Herontwikkeling militaire terreinen tot natuurgebied en tot maatschappelijke herbestemmingen

Programma
2100 hectare natuur, 90 hectare maatschappelijke functies en op meerdere plaatsen woningbouw (zowel herontwikkeling als nieuwbouw)

Fasering
2004: verwerving
2005 – 2012: uitvoering
2013: oplevering project (NB: van de 53 terreinen zijn de meeste gerealiseerd en ingericht als natuur, op enkele wordt nog gebouwd of moet de bouw nog beginnen)

Samenwerking
Dienst Landelijk Gebied i.s.m. het Rijksvastgoed- en Ontwikkelingsbedrijf i.o.v. het toenmalige ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) (nu: EZ).

Financiering
Zowel verwervingskosten (15 miljoen euro), inzet van mensuren als investeringen in sloop en inrichting zijn terugverdiend met de verkoopopbrengsten van de terreinen.

Zie ook:


Cover: ‘Project Ontwikkeling Militaire Terreinen: ‘verkocht wegens vrede’ - Afbeelding 1’



Meest recent

Weegschaal PPS door Ineke Lammers (bron: Ineke Lammers)

Leren van 35 jaar PPS: balanceren tussen zekerheid en flexibiliteit

Paul van den Bragt en Reann Kersenhout leggen de lessen uit 35 jaar PPS naast elkaar. Welke regels zijn in de huidige complexe gebiedsontwikkelingspraktijk wél nodig, aan de hand van vier trends rondom de contracten tussen partijen.

Onderzoek

22 oktober 2025

Luchtfoto van Groningse wijk Vinkhuizen uit 2019 door Rudmer Zwerver (bron: Shutterstock)

Sociaal bouwmeester Ivan Nio pleit voor een andere blik op samen leven in de stad

De stad Groningen heeft een lange traditie in bouwkundige bouwmeesters. Sinds vorig jaar is daar een sociaal bouwmeester, die de stenen en mensen meer bij elkaar moet brengen. Ivan Nio vertelt over zijn eerste jaar in deze functie.

Uitgelicht
Interview

21 oktober 2025

Zwemmen in de Rotterdamse Rijnhaven door Jan de Groen (bron: Swimmable Cities)

De stad vernieuwen vanuit het water: zwemmen geeft vaart aan transitie en transformatie

Zwemmen in de stad kan werken als motor voor duurzame gebiedsontwikkeling. Maar het realiseren van de juiste voorzieningen vraagt wel lef van betrokkenen. Op bestuurlijk, organisatorisch en maatschappelijk vlak.

Onderzoek

21 oktober 2025

Uw gastbijdrage op GO.nu: Over gastbijdragen

Uw gastbijdrage op GO.nu

Wij staan open voor bijdragen uit wetenschap en praktijk. Wij moedigen auteurs aan hun kennis en ervaring te delen.

Over gastbijdragen
Uw project toevoegen: Ga naar de GO-Projectenkaart

Uw project toevoegen

Wilt u graag een gebiedsontwikkeling toevoegen aan de GO-projectenkaart? Vul dan via onderstaande link het formulier in.

Ga naar de GO-Projectenkaart
Uw organisatie bij de SKG: Ga naar de SKG-website

Uw organisatie bij de SKG

Uw organisatie aansluiten op het netwerk van de Stichting Kennis Gebiedsontwikkeling? Neem dan contact op.

Ga naar de SKG-website
Uw bijeenkomst in de agenda: Neem contact op

Uw bijeenkomst in de agenda

U kunt uw gebiedsontwikkeling-gerelateerde evenement aankondigen via onze agenda door contact op te nemen met de redactie.

Neem contact op