Go column cover 2

Rijksbouwmeester, red ons van de korte-termijndenkers

6 maart 2019

3 minuten

Opinie GO COLUMN Met het verdwijnen van het ministerie van ruimtelijke ordening lijkt het alsof het collectieve planologische geheugen bij het grof vuil is gezet, meent columnist Maarten Janssen.

Beste Floris,

De woningnood begint inmiddels zorgelijke vormen aan te nemen. De bevolking en met name het aantal huishoudens neemt nog steeds fors toe. In toenemende mate concentreert de woningvraag zich in en om de grote steden, vooral in de Randstad. Brexit zal de druk op de Amsterdamse regio (waar de prijzen voor de gemiddelde expat uit London prima te betalen zijn) nog verder doen toenemen.

Er was een tijd dat we in dit land vanuit een ministerie van ruimtelijke ordening plannen maakten om grootschalige woningnood te bestrijden. Sterker nog, de naoorlogse bouwbehoefte en de daaropvolgende groeispurten legden het fundament voor de sterke planningstraditie die dit land zo kenmerkte. De Nota’s Ruimtelijke Ordening gaven richting aan de groei door kwantiteit en kwaliteit aan elkaar te verbinden en daarbij heldere ruimtelijke keuzes te maken. Ook het laatste grote nationaal gestuurde uitbreidingsprogramma, de Vinex, bleek na eerdere scepsis een succes.

Toen kwam de crisis en werd alles anders. Het ministerie van ruimtelijke ordening verdween en het is alsof het collectieve planologische geheugen toen ook bij het grof vuil is gezet. Top down werd organisch bottom up.

Naast de enorme bouwopgave vormen nu de klimaatverandering en energietransitie de centrale uitdagingen. We staan voor de taak om in rap tempo onze totale energiehuishouding om te vormen. Van olie en gas naar koolstofarm. Een ingewikkeld dossier zonder eenvoudige oplossingen, zowel technisch als financieel. All electric, kan het systeem dat wel aan? Of wordt het waterstof, centraal geproduceerd bij een duurzame bron? Welke aanpassingen moeten we nu doen om de gevolgen van klimaatverandering op onze waterhuishouding en voedselvoorziening aan te kunnen? De roep om een deltaplan voor de klimaatverandering en energietransitie is dan ook niet nieuw; het gaat het om de noodzaak van een integrale multidisciplinaire aanpak, die bovendien een grote ruimtelijke component heeft.

Deze grote opgaven voor ons land vragen om een centrale visie, om integrale sturing op ruimte en programma. En dus weer meer top down. Maar in Den Haag blijft het stil. Het primaat is bij de steden neergelegd (‘mayors rule the world’), waarbij het gebrek aan overzicht en abstractievermogen steeds pijnlijker duidelijk wordt. Het gebrek aan regie geeft bestuurders de ruimte om echte keuzes (zoals bouwen buiten de bestaande contour) te ontwijken als die politiek niet uitkomen en te kiezen voor oneliners die de achterban wil horen (een ‘noodknop’ op de huren!).

De woningmarkt laat zich niet leiden door een rode contour en de maatregelen rond middenhuur - onder andere algehele regulering van de vrije sector – leiden paradoxaal tot afremmen in plaats van stimuleren van nieuwbouwlocaties en bouwproductie.

Dit is de reden voor mijn brief aan jou. Bij gebrek aan een minister(ie) is de Rijksbouwmeester de enige redding. Floris, help het land! Zet de lijnen uit voor een nieuwe integrale ruimtelijke ordening! Red ons van de korte-termijndenkers. Voorkom een terugkeer naar de Stadstaatjes uit de Middeleeuwen en zet groots in op waar wij Nederlanders het beste in zijn: gestuurde integrale ruimtelijke planning. Voordat het te laat is.


Cover: ‘Go column cover 2’


Portret - Maarten Janssen

Door Maarten Janssen

Projectdirecteur bij Amvest


Meest recent

Fietspad langs fruitbomen in bloesem, Betuwe door Wolf-photography (bron: Shutterstock)

TNO en RIVM ontwikkelen universele indicatorenset voor een gezonde leefomgeving

Hoe maak je een leefomgeving gezond? TNO en RIVM sloegen de handen ineen en presenteren een basisset indicatoren. De set helpt professionals bij het meten, monitoren en verbeteren van een gezonde leefomgeving.

Analyse

21 mei 2025

Stadsveteraan, Amsterdam door AM (bron: AM)

Zo is (sociale) woningbouw voor senioren in de stad wél mogelijk

De vergrijzing neemt toe, maar het aantal seniorenwoningen groeit nauwelijks door hoge kosten en weinig beschikbare grond. Twee Amsterdamse sociale woonconcepten voor senioren lukt het wél. Wat valt hiervan te leren?

Uitgelicht
Casus

21 mei 2025

Surveillance Software in Tallinn door Gorodenkoff (bron: Shutterstock)

De opmars van AI, dit is een routekaart voor toekomstbestendige steden

De opkomst van AI zorgt voor nieuwe ontwikkelingen rondom stedelijk beleid en beheer. Internationaal onderzoek brengt in kaart hoe 250 steden wereldwijd de mogelijkheden van AI verkennen of dit al inzetten om complexe uitdagingen aan te pakken.

Onderzoek

20 mei 2025