Terugblik Innovatie-estafette voor Ruimte en Gebiedsontwikkeling

Sowieso is het de vraag of de burgerparticipatie niet te veel is doorgeschoten. Een antwoord op die vraag is afhankelijk van het niveau waarop je het bekijkt. Op gemeentelijk niveau blijft het wenselijk om burgerparticipatie te stimuleren. Op rijksniveau lijkt het minder relevant. Duurzame gebiedsontwikkeling is per definitie vraaggericht: mensen maken de stad. De ommezwaai van blauwdruk naar meer organische gebiedsontwikkeling is erg lastig, het vraagt een andere houding van partijen. Alleen door samen te werken kunnen er resultaten worden geboekt. De huidige praktijk laat nog te veel concurrentie zien, aldus de deelnemers aan het debat.

Een wens die al langer en allengs luider gehoord wordt, betreft de regionalisering van de belastingheffing. Juist nu de Rijksoverheid "decentraal wat kan" verder wil vorm geven is het niet meer dan logisch dat lokale en regionale overheden meer rechtstreeks directe belasting kunnen gaan heffen. Alleen dan lukt het om op lokale schaal tot verrassende doorbraken voor gebiedsontwikkeling te komen. Meer algemeen werd gesteld dat fiscale prikkels heel sturend zijn en op dit moment duurzame oplossingen juist vaak tegenwerken. Een goed doordachte herinrichting van het stelsel zou het meeste zoden aan de dijk zetten, van alle maatregelen die je verder kan bedenken. Dit vraagt ondermeer om een andere houding van het Ministerie van Financiën.

Peter van Rooy was zo verstandig een rustigere ruimte op te zoeken voor het debat over ‘nieuwe verdienmodellen’. Op basis van de constatering dat financiering door (enkel) vastgoedontwikkeling niet meer werkt werden in het debat actuele en mogelijk kansrijke zoekrichtingen verkend als alternatief of aanvulling hierop. Onderwerpen die de revue passeerden: ‘levensduur denken’, het in één hand houden van investering, (grond)exploitatie én beheer, het (weer) betrekken van en waar mogelijk stimuleren van de investeringsbereidheid van zittende partijen, nieuwe businessmodellen (het meenemen van de gehele gebruiksfase en van stromen als water, energie en afval) en het betrekken van nieuwe partijen bij investering, onderhoud en beheer. Risicoperceptie en de rol van de procesmanager als ‘change agent’ zijn hierbij belangrijke sleutels, aldus de deelnemers aan het debat. Evenals de al eerder gememoreerde fiscale regels. Strakke fiscale regels bieden op dit moment weinig ruimte om echt innovatief te werk te gaan. Als urgente opgaven passeerden ondermeer het verevenen tussen sectoren, het gebiedsgericht inzetten van financiële instrumenten en de aanpak van de kantorenleegstand.

Onder het motto ‘wie doet wat het best’ werd gesproken over de verschuiving naar een meer faciliterende overheid. Burgers en bedrijven zouden gezamenlijk meer initiatiefnemer moeten zijn. De overheid zou zich volgens de deelnemers moeten richten op het wegnemen van complexiteit en dichtheid van wet- en regelgeving. En op het faciliteren van eerder genoemde nieuwe werkwijzen, het monitoren van lopende projecten, regie op de openbare ruimte als incentive voor particuliere en private spelers. Ook werd het bundelen van gemeentelijk grondbelang genoemd als onderlegger voor gebiedsfinanciering.

Ook in diverse workshops kwam de rol van de overheid bij innovatie aan bod; te vaak zit de overheid zichzelf in de weg met innovatieve doorbraken was daarbij de conclusie. Wat te denken van een innovatief idee vanuit het Ministerie van Infrastructuur en Milieu over energie uit asfalt als een ander deel van datzelfde ministerie, RWS, er niets in ziet? Moet je zo'n idee naar de markt brengen? Er waren workshops over een betere relatie tussen OV en ruimtelijke ontwikkeling. Op het spoor gerichte ruimtelijke ontwikkeling is heel goed mogelijk. Jammer dat de overheid NS in 2015 weer dezelfde concessie wil geven. Een concessie die beperkt is tot intercity’s zou enorm helpen om ‘transit oriënted development’ mogelijk te maken aldus moderator Jaap Modder.

Het aanbod aan "innovatieve" producten en meetings is zo groot dat de belangstelling ervoor enorm ernstig wordt verdund. En tja, is alles vandaag de dag innovatie? Het zou interessant zijn om een expertteam na deze estafette te laten uitzoeken wat ze nu precies heeft opgeleverd aan innovatieve dingen. Voor de meeste bezoekers zat de waarde van deze megabeurs waarschijnlijk echter in de ontmoeting van mensen die met dezelfde dingen bezig zijn.

Deelnemers debat Duurzame Gebiedsontwikkeling:
Martine de Vaan – RVOB; Saskia Engberts – Nirov; Peter van Rooy – NBW; Ruud Cino - IenM, Marc Buiter – Urgenda en Agnes Franzen – praktijkleerstoel Gebiedsontwikkeling TUD.

Deelnemers debat Nieuwe verdienmogelijkheden:
Damo Holt - Ecorys; Hans Karssenberg - Stipo; Theo Stauttener – Stadskwadraat; Gert-Joost Peek – Fakton; Jeroen Mieris – Strukton.

Met dank aan: Jaap Modder, Ronald Löhr en Niek Tetteroo