Uitspraak Raad van State biedt opening voor uitruileffecten hittestress tussen gebieden

De titel ‘warmste stad van Nederland’ is voor plaatsen aan de kust wellicht een mooie titel voor op het palmares, maar in Eindhoven werd deze ‘prijs’ met een stuk minder enthousiasme ontvangen. En toen de stad ook nog eens meervoudig winnaar van de titel werd, vond het stadsbestuur anderhalf jaar geleden dat het roer om moest. Met een tochtplan, strenge vergroeningsverplichtingen voor projectontwikkelaars en groene gevels moest niet alleen de hittestress worden bestreden. De maatregelen waren ook noodzakelijk om verder te kunnen verdichten.

Een van de maatregelen uit het pakket van wethouder Rik Thijs (onder andere klimaat en vergroening, GroenLinks) was namelijk dat bij elke nieuwgebouwde woning verplicht acht vierkante meter aan groen moet komen. De ongeveer 21.000 geplande nieuwe woningen in het centrum leveren zo, als alle plannen worden gerealiseerd, dertig voetbalvelden aan nieuw groen op. Daarnaast hoopte de wethouder de bestaande woonplannen, zoals de bouw van diverse (woon)torens rond Eindhoven Centraal, ‘koeler’ te maken met groene daken, groene balkons, groene plinten en groene gevels.

Opeenstapeling

Maar juist dat laatste voornemen is in Eindhoven nu het middelpunt van een juridische strijd. Binnenlands Bestuur schrijft over een uitspraak die de Raad van State eind vorig jaar deed. Bij de hierboven genoemde ontwikkeling van het stadscentrum heeft de gemeente ervoor gekozen om de ontwikkeling van het gebied op te knippen in afzonderlijke bestemmingsplannen. Dat is onwenselijk, vinden enkele omwonenden en de Stichting Beter Eindhoven (SBE). Want “door de ontwikkeling van het gebied op te knippen in afzonderlijke bestemmingsplannen is nagelaten om de effecten integraal te bezien”, zo is te lezen in de uitspraak van de Raad van State.

De door de omwonenden en SBE aangehaalde effecten gaan onder andere over de groencompensatie en de bijbehorende strijd tegen de hittestress. De groep is bang dat de gemeente bij het opstellen van de plannen voor de tweede fase van de gebiedsontwikkeling Lichthoven de effecten van dit bestemmingsplan op de hittestress onvoldoende heeft onderzocht. “De omwonenden zijn bang voor een opeenstapeling (cumulatie) van negatieve effecten door andere bouwprojecten in de omgeving van het nieuwbouwplan”, schrijft advocaat Jan van Vulpen in het artikel van Binnenlands Bestuur.

Effecten voldoende onderzocht

De gemeente Eindhoven ziet dit uiteraard anders. Ondanks dat Lichthoven is opgeknipt in meerdere bestemmingsplannen, zijn de hittestress-effecten voldoende onderzocht en is er geen sprake van “onaanvaardbare (cumulatieve) effecten”. Zo passen de plannen goed in het gemeentelijke beleid voor klimaatadaptatie, heeft de gemeente zichzelf een groenverplichting opgelegd die hittestress helpt tegen te gaan en is er een aanvullend onderzoeksrapport opgesteld dat specifiek gaat over de cumulatieve effecten op de hittestress. En ondanks dat er plekken in het gebied zijn waar het minder goed toeven wordt, is de algemene lijn van dit onderzoek dat de hittestress in het projectgebied afneemt.

De Raad van State is het grotendeels met deze lijn eens en vindt dat de hittestress-effecten goed in kaart zijn gebracht. Een bestemmingsplan mag geen onaanvaardbare toename van hittestress veroorzaken, stelt de Raad. Vooral de voorwaardelijke verplichting voor het realiseren van minimaal 3.600 m2 groenvoorzieningen en de onderbouwing in het aanvullende hittestressrapport, de cumulatienotitie, zorgen er in deze casus voor dat de Raad de bewoners en SBE in het ongelijk stelt. De uitspraak draagt volgens Van Vulpen wel een aantal belangrijke elementen voor andere professionals in zich. “Ten eerste vindt de Raad van State het belangrijk dat bij de beoordeling van de effecten van het bestemmingsplan ook de effecten van andere ontwikkelingen in de omgeving in acht worden genomen.”

Piek in overlijden

Het gaat de Raad van State dan ook vooral om de onderbouwing van de (cumulatieve) effecten van het plan voor hittestress, is zijn conclusie. Maar voorzichtigheid is hierbij wel geboden. Want, concludeert Van Vulpen, je zou uit de uitspraak kunnen afleiden dat je een soort saldering van de gevolgen op de hittestress mag toepassen. Maar hoe die berekening precies is uitgevoerd, is nog onduidelijk. En de Raad vindt ook dat er niet goed genoeg rekening is gehouden met de schaduw/bezonningssituatie en de waterberging. De gemeente moet nog een keer naar die punten kijken.

Niet alleen de Raad van State, ook de verschillende ministeries spreken zich steeds meer uit over hittestress en prioriteren het tegengaan ervan. In de Nationale aanpak Klimaatadaptatie gebouwde omgeving, die eind vorig jaar verscheen, staat als centrale doelstelling geformuleerd: “Het beperken van negatieve gevolgen van klimaatverandering op de gezondheid van mensen, in het bijzonder vermindering van hittestress in stedelijke gebieden. Hittestress tijdens een warme periode is een steeds groter probleem en veroorzaakt een piek in het overlijden van vaak kwetsbare mensen.”