Buurtschap Rijnenburg, polder bij Utrecht door Jan Dijkstra (bron: Wikimedia Commons)

Verduurzaming botst, schuurt en zorgt regelmatig voor conflicten

24 maart 2021

3 minuten

Onderzoek Lokale duurzaamheidsprojecten zorgen regelmatig voor conflicten met en tussen bewoners. Dat blijkt uit onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau. In drie verschillende casussen laten onderzoekers zien dat conflicten moeilijk te voorkomen zijn en dat verduurzaming nogal eens botst met andere belangen zoals woningbouw en het behouden van het landschap.

In het rapport Barstjes in de lokale gemeenschap beschrijven onderzoekers van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) de ervaringen uit drie verschillende casussen waar lokale conflicten met en tussen groepen burgers ontstonden. De onderzoekers keken naar de aanleg van een heideverbinding in het Goois Natuur Reservaat, de bouw van een zonnepanelenpark in het Groningse Finsterwolde en het vrijhouden van ruimte voor een energielandschap in de polder Rijnenburg en Reijerscop bij Utrecht.

In al deze drie casussen was er sprake van een botsing tussen de bewoners en de (lokale) overheid of tussen bewoners onderling. De oorzaken voor deze conflicten zijn volgens het SCP divers. Omwonenden voelen zich vaak overvallen door de plannen en vinden dat ze voor een voldongen feit worden gesteld. Ook hebben zij niet altijd het idee dat ze inspraak in het proces hebben en er ook daadwerkelijk wat met die inspraak wordt gedaan. Aan de andere kant zijn de voorstanders van de verduurzamingsplannen er niet altijd op berekend dat buren of medebewoners veranderen in tegenstanders.

Barsten in gemeenschappen

Een van de conclusies in het begin deze maand verschenen rapport is dat dit soort conflicten moeilijk te voorkomen zijn. Een goed voorbereid inspraaktraject betekent bijvoorbeeld niet automatisch dat de overheid en bewoners niet botsen. In de casus rondom de heideverbinding bleek een intensief inspraaktraject met een onafhankelijke partij aan het roer de oplossing om de gemoederen te bedaren. De inzet van dezelfde partij in de Utrechtse casus werkte daarentegen weer helemaal niet. De randvoorwaarden en doelen van het participatietraject bleven daar onvoldoende duidelijk voor betrokkenen.

Een belangrijke oorzaak is dat deze conflicten vaak worden veroorzaakt doordat er binnen de gemeenschap andere ergernissen spelen. In de onderzochte casussen waren dat onder andere een snelwegverbreding, de aanwezigheid van megastallen en een prostitutiezone. Die onderhuidse spanningen door een samenspel van (oudere) gebeurtenissen zorgden ervoor dat de emoties hoog opliepen en er zelfs barsten ontstonden in lokale gemeenschappen.

Liever woningen dan windmolens

Ondanks dat het SCP het voorkomen van zulke conflicten ‘moeilijk’ noemt, zijn er volgens de onderzoekers wel lessen uit de casussen te trekken. Zo worden opgaven als de energietransitie, woningbouw, biodiversiteitsherstel en het behoud van een aantrekkelijk landschap nog lang niet altijd in samenhang bekeken. En dat terwijl burgers andere maatschappelijke opgaven wel laten meewegen in hun kijk op duurzaamheidsplannen en het conflict dat daarover kan ontstaan. 

Daarom pleiten de onderzoekers voor een andere manier van denken. “Juist ook andere zorgen spelen een rol bij de houding van mensen in de onderzochte conflicten. Er moet meer vanuit het dagelijks leven van mensen worden gedacht om erachter te komen wat hen echt drijft. De een gaat grootschalige woningbouw meer aan het hart, terwijl de ander meer heeft met verduurzaming. Natuurlijk zijn er mensen die liever woningen zien verrijzen dan windmolens, omdat zij al lang wachten op een passende woning.”

Geen trucje

De positie van bewoners binnen duurzame gebiedsontwikkeling staat niet alleen centraal in het onderzoek van het SCP. Zo waarschuwde adviseur maatschappelijke gebiedsontwikkeling Frans Soeterbroek er al eerder voor dat de positie van bewoners met de invoering van de Omgevingswet zwakker wordt. En ook in de proeftuinen om wijken van het gas af te halen blijkt het organiseren van draagvlak onder bewoners een uitdaging te zijn. De Natuur- en Milieufederatie Utrecht adviseerde daarom al om van participatie geen trucje te maken.


Lees het volledige onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau hier


Cover: ‘Buurtschap Rijnenburg, polder bij Utrecht’ door Jan Dijkstra (bron: Wikimedia Commons)


Jasper_monster_sandervanwettum door Sander van Wettum (bron: SKG)

Door Jasper Monster

Waarnemend hoofdredacteur Gebiedsontwikkeling.nu


Meest recent

Agroforestry op Utopia Eiland door Stichting Weerwoud (bron: Stichting Weerwoud)

Utopia Eiland maakt de toekomst van stadslandbouw en natuurherstel zichtbaar

Tussen gewassen, agroforestry en kunstwerken experimenteert Utopia Eiland met stedelijk groen en lokale voedselproductie. Iedereen ziet het belang in, maar structurele steun vanuit beleid blijft nog uit.

Casus

18 augustus 2025

Weekoverzicht Cover door Ineke Lammers (bron: gebiedsontwikkeling.nu)

Dit was de week van het vergroten van de keuzemogelijkheden

Deze week ging het ging het op Gebiedsontwikkeling.nu vooral over het vergroten van de keuzemogelijkheden voor gebiedsontwikkelaars. En onderzoeker Wendy de Hoog vertelt over de gebiedsontwikkeling Senakw in het Canadese Vancouver.

Weekoverzicht

14 augustus 2025

GO Zomertour 2025 door Ineke Lammers (bron: Gebiedsontwikkeling.nu)

Go Zomertour 2025 #4: Münster: fietsstad vol geschiedenis en groen

In deel 4 van de GO Zomertour zoekt Ineke Lammers, Impactmanager bij de SKG, het relatief dicht bij huis, net over de grens in de stad Münster. Hier wordt stad en natuur, fietscultuur en inspirerende gebiedsontwikkeling gecombineerd.

Casus

14 augustus 2025