Het kabinet doet bij monde van minister De Jonge een stevig beroep op provincies en gemeenten om hun ‘fair share’ te leveren bij het realiseren van voldoende (betaalbare) woningen. De bouw van woningen hangt echter nauw samen met ander opgaven rondom klimaat, energie en het nationaal programma landelijk gebied. Deze opgaven vragen eveneens ruimte, en dat roept de vraag op welke opgave voor gaat.

Bovendien zijn deze opgaven deels randvoorwaardelijk om tot woningbouw te komen. Zo moet de capaciteit van het elektriciteits- en waternetwerk op orde zijn om woningen aan te kunnen sluiten. En zonder voldoende stikstofruimte ontstaat er geen ruimte voor ontwikkeling. Kortom, opgaven raken elkaar in de uitvoering op regionale schaal.

Met succes

Vanuit deze observatie publiceerden SKG-directeur Tom Daamen, hoogleraar gebiedsontwikkeling Co Verdaas en emeritus hoogleraar gebiedsontwikkeling Friso de Zeeuw in 2020 een voorstel voor een hybride sturingsmodel. Hierin pleitten zij onder andere voor een Regionale investeringsagenda (RIA). In zo’n agenda staan de plannen van gemeenten, provincies en andere private en maatschappelijke partijen die zich financieel willen verplichten om daadwerkelijk te investeren.

De kern van deze aanpak is dat opgaven op regionale schaal in hun samenhang geprogrammeerd moeten worden, zodat publieke en private investeringen elkaar in de uitvoering versterken. De Tweede Kamer gaf eind 2020 via een motie de RIA een centrale plaats in de uitvoering van de Nationale Omgevingsvisie. En met succes, want minister De Jonge schreef deze maand in zijn programma woningbouw: “De provincies vertalen deze afspraken vervolgens door in bestuurlijke akkoorden naar gemeenten, die in regionaal verband samenwerken.”

Tij keren

De Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) maakt nu bekend dat zij nog een stap verder gaat door de RIA nadrukkelijk te omarmen. De VNG vindt namelijk dat de verschillende uitvoeringsprogramma’s onder de NOVI in de regio nog te veel los van elkaar landen.

“Zo moet er bijvoorbeeld gewerkt worden aan regionale energiestrategieën, mobiliteitsplannen en verstedelijkingsstrategieën; ieder met eigen deadlines. Het rijk beoogt trajecten momenteel samen te brengen via de landsdelige Omgevingsagenda’s en Gebiedsagenda’s grote wateren. Echter, dit is niet het niveau dat aansluit bij de dagelijkse praktijk en leefwereld van mensen. Verder zijn er NOVI-gebieden, regiodeals, woondeals, et cetera.”

Om dat tij te keren, zet VNG daarom in op RIA’s. Want, stelt zij: “Bij dit alles is het regionale schaalniveau onmisbaar. Het rijk is op dat niveau een belangrijke partner om ervoor te zorgen dat zowel nationale als regionale doelen gerealiseerd kunnen worden.” Het is nu aan het kabinet om te besluiten wat het met dit nieuwe appèl doet.