Songo Mnara -> Plouf250 Ruins of Songo Mnara, inside the main building Tanzania 28 February 2016

Afrikaanse stedenbouw als voorbeeld van inclusiviteit

20 augustus 2020

3 minuten

Analyse In het recente debat rond de Black Lives Matterbeweging speelt sociale en ruimtelijke ongelijkheid een belangrijke rol. Hoogleraar Dean Saitta ziet de zogenoemde Swahili steensteden als een goed voorbeeld van inclusieve steden, zo zet hij uiteen op Planetizen

Volgens Dean Saitta is het aan het kolonialisme te wijten dat Afrikaanse stedenbouw voor velen uit het zicht is verdwenen. Dat is volgens hem ten onrechte. Saitta citeert Richard Hull die Afrikaanse steden beoordeelt als ‘tegelijk utilitair, decoratief en humaan’. “Het stadsleven straalt de geest van wederzijdse hulp en samenwerking, van beleefdheid en vriendelijkheid uit.”

Juist nu in het debat rond de Black Lives Matterbeweging gezocht wordt naar meer inclusieve manieren om steden vorm te geven, kunnen onder meer Afrikaanse steden als voorbeeld dienen. Hij gaat daarbij in op het voorbeeld van Songo Mnara, een van de ‘steensteden’ aan de oostkust van Afrika, ontstaan tussen 500 en 1500 na Christus. Deze steden ontwikkelden zich tot economische knooppunten en als gevolg daarvan tot multi-etnische samenlevingen.  

Songo Mnara

Een van deze steensteden is Songo Mnara, dit in het zuiden van het huidige Tanzania ligt. Inmiddels staat het op de werelderfgoedlijst van UNESCO. 

Songo Mnara telt slechts een paar dozijn woningblokken die losjes van elkaar zijn gerangschikt rond drie grote open ruimtes met daaromheen een stadsmuur. In de stad zijn onder meer zes moskeeën, vier begraafplaatsen en twee verhoogde paleiscomplexen te vinden. De omsloten muur diende niet zo zeer als bescherming, maar lijkt vooral een symbolisch doel te hebben. Als markering zou de muur uitnodigen tot handel en een signaal geven aan buitenlandse investeerders dat in Songo Mnara politieke en economische stabiliteit heerst. De muur droeg daarmee volgens Dean Saitta bij aan ‘de boodschap van kosmopolitisme’.

Saitta hecht vooral belang aan de open ruimtes van Songo Mnara. Er wordt namelijk geen onderscheid gemaakt tussen openbaar en privé, zoals in het Westen gewoon is. De grote openbare ruimtes zijn veelzijdig, multifunctioneel en inclusief. De ruimtes werden gebruikt voor openbare ceremonies en uitvoeringen, maar ook voor stadstuinen, kiosken en bedrijvigheid. Het meest opvallende is dat ze ook ruimte hebben geboden aan tijdelijke huisvesting, waardoor de bewoners van deze woningen ruimtelijk gezien niet uitgesloten, maar ingesloten werden.

Theater van de wereld

Volgens Saitta is Songo Mnara een goed voorbeeld geweest van de manier waarop openbare ruimtes van een stad gebruikt kunnen worden voor gemengd gebruik zonder dat hierbij, zoals Ash Amin de westerse stedenbouw benoemt, ‘buitensporige bewaking, poorten, privatisering of vernedering van minderheden moet plaatsvinden’. De beroemde auteur Richard Sennett zou het ontwerp en het gebruik van de openbare ruimtes betitelen als een ‘theater van de wereld’: de zeldzame kwaliteit die diverse en levendige stedelijke openbare ruimtes scheidt van publieke ruimte die monofunctioneel, goed geordend maar zonder leven is.


Cover: Ruins of Songo Mnara, inside the main building Tanzania 28 February 2016, Plouf250 

Lees het hele artikel op Planetizen.com


Cover: ‘Songo Mnara -> Plouf250 Ruins of Songo Mnara, inside the main building Tanzania 28 February 2016’


Ineke pasfoto

Door Ineke Lammers

Impactmanager bij Stichting Kennis Gebiedsontwikkeling


Meest recent

Weekoverzicht donderdag 11 september door Gebiedsontwikkeling.nu (bron: Gebiedsontwikkeling.nu)

Dit was de week van ruimtelijke kansen die voor het oprapen liggen

Het ging vooral om kansen pakken deze week. Automobielbedrijven die hun plek vinden in gebiedsontwikkeling, de kans voor Rotterdam om de concerten in De Kuip te beëindigen en de stad Maastricht die het verkeersriool A2 onder de grond wist te stoppen.

Weekoverzicht

11 september 2025

Luchtfoto Veenendaal Brouwerspoort door Studio Sterkenburg (bron: Studio Sterkenburg)

Veenendaal Brouwerspoort: 25 jaar lang met elkaar stappen vooruitzetten

Het is dit weekend feest in Veenendaal. De gebiedsontwikkeling Brouwerspoort is afgerond en dat wordt gevierd. Projectmanager Jeroen Feskens raakte al in de begindagen bij het project betrokken en vertelt over zijn ervaringen.

Uitgelicht
Casus

11 september 2025

DI-RECT in De Kuip door Kees de Graaf (bron: Gebiedsontwikkeling.nu)

Een gemeente die milieurechten opkoopt om woningbouw mogelijk te maken: de casus van De Kuip

Deze zomer vonden de laatste popconcerten vinden plaats in De Kuip. De reden: de geluidsbelasting zou te hoog zijn voor de naast het stadion te bouwen woningen. De gemeente kocht daarop de milieurechten af.

Analyse

10 september 2025