Songo Mnara -> Plouf250 Ruins of Songo Mnara, inside the main building Tanzania 28 February 2016

Afrikaanse stedenbouw als voorbeeld van inclusiviteit

20 augustus 2020

3 minuten

Analyse In het recente debat rond de Black Lives Matterbeweging speelt sociale en ruimtelijke ongelijkheid een belangrijke rol. Hoogleraar Dean Saitta ziet de zogenoemde Swahili steensteden als een goed voorbeeld van inclusieve steden, zo zet hij uiteen op Planetizen

Volgens Dean Saitta is het aan het kolonialisme te wijten dat Afrikaanse stedenbouw voor velen uit het zicht is verdwenen. Dat is volgens hem ten onrechte. Saitta citeert Richard Hull die Afrikaanse steden beoordeelt als ‘tegelijk utilitair, decoratief en humaan’. “Het stadsleven straalt de geest van wederzijdse hulp en samenwerking, van beleefdheid en vriendelijkheid uit.”

Juist nu in het debat rond de Black Lives Matterbeweging gezocht wordt naar meer inclusieve manieren om steden vorm te geven, kunnen onder meer Afrikaanse steden als voorbeeld dienen. Hij gaat daarbij in op het voorbeeld van Songo Mnara, een van de ‘steensteden’ aan de oostkust van Afrika, ontstaan tussen 500 en 1500 na Christus. Deze steden ontwikkelden zich tot economische knooppunten en als gevolg daarvan tot multi-etnische samenlevingen.  

Songo Mnara

Een van deze steensteden is Songo Mnara, dit in het zuiden van het huidige Tanzania ligt. Inmiddels staat het op de werelderfgoedlijst van UNESCO. 

Songo Mnara telt slechts een paar dozijn woningblokken die losjes van elkaar zijn gerangschikt rond drie grote open ruimtes met daaromheen een stadsmuur. In de stad zijn onder meer zes moskeeën, vier begraafplaatsen en twee verhoogde paleiscomplexen te vinden. De omsloten muur diende niet zo zeer als bescherming, maar lijkt vooral een symbolisch doel te hebben. Als markering zou de muur uitnodigen tot handel en een signaal geven aan buitenlandse investeerders dat in Songo Mnara politieke en economische stabiliteit heerst. De muur droeg daarmee volgens Dean Saitta bij aan ‘de boodschap van kosmopolitisme’.

Saitta hecht vooral belang aan de open ruimtes van Songo Mnara. Er wordt namelijk geen onderscheid gemaakt tussen openbaar en privé, zoals in het Westen gewoon is. De grote openbare ruimtes zijn veelzijdig, multifunctioneel en inclusief. De ruimtes werden gebruikt voor openbare ceremonies en uitvoeringen, maar ook voor stadstuinen, kiosken en bedrijvigheid. Het meest opvallende is dat ze ook ruimte hebben geboden aan tijdelijke huisvesting, waardoor de bewoners van deze woningen ruimtelijk gezien niet uitgesloten, maar ingesloten werden.

Theater van de wereld

Volgens Saitta is Songo Mnara een goed voorbeeld geweest van de manier waarop openbare ruimtes van een stad gebruikt kunnen worden voor gemengd gebruik zonder dat hierbij, zoals Ash Amin de westerse stedenbouw benoemt, ‘buitensporige bewaking, poorten, privatisering of vernedering van minderheden moet plaatsvinden’. De beroemde auteur Richard Sennett zou het ontwerp en het gebruik van de openbare ruimtes betitelen als een ‘theater van de wereld’: de zeldzame kwaliteit die diverse en levendige stedelijke openbare ruimtes scheidt van publieke ruimte die monofunctioneel, goed geordend maar zonder leven is.


Cover: Ruins of Songo Mnara, inside the main building Tanzania 28 February 2016, Plouf250 

Lees het hele artikel op Planetizen.com


Cover: ‘Songo Mnara -> Plouf250 Ruins of Songo Mnara, inside the main building Tanzania 28 February 2016’


Ineke pasfoto

Door Ineke Lammers

Impactmanager bij Stichting Kennis Gebiedsontwikkeling


Meest recent

Impressie Waterbergingsberg door iFolio / Waterstudio Ties Rijcken (bron: iFolio / Waterstudio Ties Rijcken)

Niet afwentelen is juist asociaal, zeker richting de gebiedsontwikkelaar

Niet afwentelen wordt in de watersector en daarmee in gebiedsontwikkeling een steeds belangrijker begrip. Ten onrechte, stelt publicist en onderzoeker Ties Rijcken. Hij hoopt dat gebiedsontwikkelaars die mogelijkheid juist wél krijgen.

Uitgelicht
Analyse

1 augustus 2025

Weekoverzicht donderdag 31 juli door Gebiedsontwikkeling.nu (bron: Gebiedsontwikkeling.nu)

Dit was de week van zomerse gebiedsontwikkeling(en) vol impact

Deze week is het zomer op Gebiedsontwikkeling.nu. In de zomerserie passeren Deense en Servische gebiedsontwikkelingen de revue. En hoe maak je in al die zomerse sferen (en de rest van het jaar) echt ruimte voor impactmakers in gebiedsontwikkeling?

Weekoverzicht

31 juli 2025

GO Zomertour 2025 door Ineke Lammers (bron: Gebiedsontwikkeling.nu)

GO Zomertour 2025 #2: Bosnische steden worden nog altijd getekend door het verleden

In het tweede deel van de GO Zomertour trekt redacteur Bono Siebelink naar Bosnië en Herzegovina. Dertig jaar na de oorlog is het verleden nog voelbaar. Etnisch gescheiden steden en nieuwe luxe wooncomplexen tonen hoe verdeeldheid blijft en verandert

Casus

31 juli 2025