Songo Mnara -> Plouf250 Ruins of Songo Mnara, inside the main building Tanzania 28 February 2016

Afrikaanse stedenbouw als voorbeeld van inclusiviteit

20 augustus 2020

3 minuten

Analyse In het recente debat rond de Black Lives Matterbeweging speelt sociale en ruimtelijke ongelijkheid een belangrijke rol. Hoogleraar Dean Saitta ziet de zogenoemde Swahili steensteden als een goed voorbeeld van inclusieve steden, zo zet hij uiteen op Planetizen

Volgens Dean Saitta is het aan het kolonialisme te wijten dat Afrikaanse stedenbouw voor velen uit het zicht is verdwenen. Dat is volgens hem ten onrechte. Saitta citeert Richard Hull die Afrikaanse steden beoordeelt als ‘tegelijk utilitair, decoratief en humaan’. “Het stadsleven straalt de geest van wederzijdse hulp en samenwerking, van beleefdheid en vriendelijkheid uit.”

Juist nu in het debat rond de Black Lives Matterbeweging gezocht wordt naar meer inclusieve manieren om steden vorm te geven, kunnen onder meer Afrikaanse steden als voorbeeld dienen. Hij gaat daarbij in op het voorbeeld van Songo Mnara, een van de ‘steensteden’ aan de oostkust van Afrika, ontstaan tussen 500 en 1500 na Christus. Deze steden ontwikkelden zich tot economische knooppunten en als gevolg daarvan tot multi-etnische samenlevingen.  

Songo Mnara

Een van deze steensteden is Songo Mnara, dit in het zuiden van het huidige Tanzania ligt. Inmiddels staat het op de werelderfgoedlijst van UNESCO. 

Songo Mnara telt slechts een paar dozijn woningblokken die losjes van elkaar zijn gerangschikt rond drie grote open ruimtes met daaromheen een stadsmuur. In de stad zijn onder meer zes moskeeën, vier begraafplaatsen en twee verhoogde paleiscomplexen te vinden. De omsloten muur diende niet zo zeer als bescherming, maar lijkt vooral een symbolisch doel te hebben. Als markering zou de muur uitnodigen tot handel en een signaal geven aan buitenlandse investeerders dat in Songo Mnara politieke en economische stabiliteit heerst. De muur droeg daarmee volgens Dean Saitta bij aan ‘de boodschap van kosmopolitisme’.

Saitta hecht vooral belang aan de open ruimtes van Songo Mnara. Er wordt namelijk geen onderscheid gemaakt tussen openbaar en privé, zoals in het Westen gewoon is. De grote openbare ruimtes zijn veelzijdig, multifunctioneel en inclusief. De ruimtes werden gebruikt voor openbare ceremonies en uitvoeringen, maar ook voor stadstuinen, kiosken en bedrijvigheid. Het meest opvallende is dat ze ook ruimte hebben geboden aan tijdelijke huisvesting, waardoor de bewoners van deze woningen ruimtelijk gezien niet uitgesloten, maar ingesloten werden.

Theater van de wereld

Volgens Saitta is Songo Mnara een goed voorbeeld geweest van de manier waarop openbare ruimtes van een stad gebruikt kunnen worden voor gemengd gebruik zonder dat hierbij, zoals Ash Amin de westerse stedenbouw benoemt, ‘buitensporige bewaking, poorten, privatisering of vernedering van minderheden moet plaatsvinden’. De beroemde auteur Richard Sennett zou het ontwerp en het gebruik van de openbare ruimtes betitelen als een ‘theater van de wereld’: de zeldzame kwaliteit die diverse en levendige stedelijke openbare ruimtes scheidt van publieke ruimte die monofunctioneel, goed geordend maar zonder leven is.


Cover: Ruins of Songo Mnara, inside the main building Tanzania 28 February 2016, Plouf250 

Lees het hele artikel op Planetizen.com


Cover: ‘Songo Mnara -> Plouf250 Ruins of Songo Mnara, inside the main building Tanzania 28 February 2016’


Ineke pasfoto

Door Ineke Lammers

Impactmanager bij Stichting Kennis Gebiedsontwikkeling


Meest recent

Stadsveteraan, Amsterdam door AM (bron: AM)

Zo is (sociale) woningbouw voor senioren in de stad wél mogelijk

De vergrijzing neemt toe, maar het aantal seniorenwoningen groeit nauwelijks door hoge kosten en weinig beschikbare grond. Twee Amsterdamse sociale woonconcepten voor senioren lukt het wél. Wat valt hiervan te leren?

Uitgelicht
Casus

21 mei 2025

Surveillance Software in Tallinn door Gorodenkoff (bron: Shutterstock)

De opmars van AI, dit is een routekaart voor toekomstbestendige steden

De opkomst van AI zorgt voor nieuwe ontwikkelingen rondom stedelijk beleid en beheer. Internationaal onderzoek brengt in kaart hoe 250 steden wereldwijd de mogelijkheden van AI verkennen of dit al inzetten om complexe uitdagingen aan te pakken.

Onderzoek

20 mei 2025

Overstroming bij rivier de Lek door MyStockVideo (bron: Shutterstock)

Zorgvuldigheid geboden: aansprakelijkheidsrecht maakt water en bodem sturend voor woningbouw

Lilian van Karnenbeek en Frank Groothuijse bespreken een gerechtelijke uitspraak die gebiedsontwikkelaars waarschuwt. Zij moeten de ‘hydrologische’ civielrechtelijke zorgplicht in acht nemen, zeker in gebieden die kwetsbaar zijn voor wateroverlast.

Uitgelicht
Analyse

20 mei 2025