De brug als do-it-yourself stadsplein

Het centrum van Bordeaux ligt als een halve maan in een bocht van de rivier de Garonne. Het duurde lang voordat beide zijdes van de rivier met elkaar verbonden werden: pas in 1822 opende de eerste brug van de stad en kwam de overkant als stadsdeel in ontwikkeling. Maar Bordeaux is op bruggengebied een inhaalslag aan het maken. In 2013 opende de Pont Jacques-Chaban-Delmas. Een futuristisch ogende hefbrug – de grootste in zijn soort ter wereld – waarvan het wegdek 53 meter kan worden opgetild om cruiseschepen en tallships onderdoor te laten varen.

Uitzonderlijk breed

De antithese van deze spectaculaire brug opende vorige maand. Architectenbureau OMA tekende voor het ontwerp van de nieuwe Simone Veil-brug. Niet de schoonheid, maar juist de functionaliteit van het ontwerp staat centraal. De 550 meter lange brug ziet er zeer rechttoe-rechtaan uit en verbindt stadsdelen die eerder door de rivier van elkaar gescheiden waren. Met 44 meter is het ook een uitzonderlijk brede stadsbrug. De helft van die ruimte is gereserveerd voor voetgangers en fietsers.

Er ontstaat zo een grote, open ruimte die door bewoners van Bordeaux kan worden gebruikt als een nieuw stadsplein bovenop de rivier. Aan beide brugopgangen zijn daarnaast stadsparken met honderden bomen aangelegd. “Deze brug is voor mensen, niet voor connaisseurs,” zegt mede-ontwerper Rem Koolhaas in een persverklaring. “In plaats van het budget te besteden aan bouwkundige gymnastiek, verdubbelt het de breedte van de brug met een openbare ruimte. Die helpt en verbindt de twee aangrenzende gemeenschappen die tot nu toe geen sterke identiteit hadden ontwikkeld.”

De brug is ontworpen als een leeg canvas waar de bewoners van Bordeaux invulling aan kunnen geven. Auto’s, openbaar vervoer en voetgangers zijn strikt van elkaar gescheiden, waardoor veel vrije ruimte ontstaat voor ontspanning, festiviteiten en commercie. Als voorbeelden voor het ontwerp worden de Rialtobrug in Venetië en de Galatabrug in Istanbul genoemd. Allebei bruggen waar voetgangers vrij kunnen rondstruinen en winkeltjes het beeld bepalen.

OMA voorziet allerlei culturele en commerciële activiteiten op de brede lanen van de brug in Bordeaux, zoals markten, tentoonstellingen, fietswedstrijden en, heel Frans: wijnfestivals. "Ons ontwerp voor de Simone Veil-brug is als een podium, maar zonder theater,” stelt ontwerper Chris van Duijn. “In een tijdperk van iconen en blikvangers is het heel bijzonder dat de stad Bordeaux heeft besloten dit anti-iconische ontwerp te bouwen.”

Potentie als openbare ruimte

Niet alleen in Bordeaux experimenteert OMA met het principe van de brug als openbare ruimte. In Washington werkt het bureau aan de 11th Street Bridge Park. Direct naast een ‘normale’ brug voor wegverkeer, wordt op de pilaren van een in onbruik geraakt brugdeel een park aangelegd.

Dit park doet niet alleen dienst als oversteekplaats voor voetgangers en fietsers, maar heeft ook allerlei sociale en culturele functies: er komen onder meer een café, een buurtboerderij en een natuur-educatiecentrum.

Zo laat het Nederlandse architectenbureau zien dat de potentie van de brug als openbare ruimte groot is én dat er uiteenlopende ontwerpstrategieën bestaan om van een brug een gemeenschapsplek te maken. Wat stedelingen bovenop het water doen, kan van tevoren in het ontwerp worden voorzien, of kan aan de fantasie en creativiteit van de gebruikers worden overgelaten. De tijd zal leren hoe dit in Bordeaux uitpakt.