Den Haag skyline_2

De Rijksplanologische Dienst moet terug

12 februari 2018

3 minuten

Opinie ‘De Rijksoverheid moet weer sturen op de nationale ruimtelijke ordening. De decentralisatie is ter ver doorgeschoten’. Hoe vaak hebben we dit pleidooi niet gehoord in het afgelopen decennium?

Om drie redenen had ik er weinig mee op.

• Centralisatie is een Pavlov-reactie. Laat gemeenten en provincies, samen met partijen te velde, regionaal en lokaal maatwerk leveren. We hebben geen behoefte aan een ‘wethouder van Nederland’.

• Sturen zonder uitgekiend sturingsconcept en investeringsmiddelen leidt louter tot vrijblijvende babbelboxen rond beleidsnota’s, zoals de Structuurvisie Randstad 2040 uit 2008.

• Bij de departementen ontbreekt de deskundigheid om een sturende rol inhoudelijk kracht bij te zetten.

Intussen schuiven de panelen: de ruimtelijke opgaven voor het komende decennium blijken aanzienlijk steviger dan in de afgelopen tien jaar. Verstedelijking en woningbouw, energietransitie, klimaatadaptatie en mobiliteit maken een samenhangende aanpak op rijksniveau onontkoombaar. Temeer omdat de regionale coördinatie houtje-touwtje georganiseerd zal blijven. Daarom ben ik opgeschoven in de richting van een sturingsconcept waarin de Rijksoverheid - lees de relevante departementen - een grotere rol speelt. De waarschuwing: ‘arrangeer op rijksniveau beslist niet meer dan echt nodig is’ blijft echter van kracht. Naarmate de Nationale Omgevingsvisie (Novi) langer op zich laat wachten, groeien de verwachtingen van enthousiaste vakgenoten en belangenbehartigers naar uitzinnige proporties. De teleurstelling kan je nu al zien aankomen.

Een van de remmende factoren voor een meer prominente rol van de Rijksoverheid is, zoals gezegd, het gebrek aan inhoudelijke deskundigheid. De dramatisch verlopen voorbereiding van de Novi vormt daarvan een illustratie. Het manco komt voort uit een onzalig besluit uit 2002. Onder druk van de Tweede Kamer werd toen de Rijksplanologische Dienst ontmanteld. Iedereen die zich met onderzoek en studie bezighield, verhuisde naar het Ruimtelijk Planbureau, inmiddels opgegaan in het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL). Men wilde onderzoek onafhankelijk van de politiek positioneren. Vergelijk het met het Centraal Planbureau. Wat is het resultaat van deze ‘zuivere scheiding’ tussen beleid en onderzoek? Het PBL brengt regelmatig interessante rapporten uit, waar weinig mee wordt gedaan. Het management oriënteert zich eenzijdig op duurzaamheidsitems. De ministeries I&W, BZK en EZK ontberen eigen mensen met expertise om onderbouwde ruimtelijke analyses en scenario’s te produceren.

De landelijke politiek kan zich deze kenniswoestijn niet langer permitteren. Herstel de Rijksplanologische Dienst weer in ere, en bemens deze met goeie mensen van het PBL. Uiteraard onder een andere naam, met een bredere taakstelling: nationaal omgevingsbeleid. Laat de nieuwe ‘dienst’ - met twintig goeie mensen kom je een heel eind - voor meerdere departementen werken zodat die bijdraagt aan de strijd tegen verkokering. Maar we willen toch niet meer rijksambtenaren? Geef mij drie maanden en ik los dat probleem voor u op: op de departementen zijn nog heel wat stofnesten te traceren.

Deze column verscheen eerder in ROmagazine

Cover:  Zairon (Own work) [CC BY-SA 4.0 (https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0)], via Wikimedia Commons


Cover: ‘Den Haag skyline_2’


Friso de Zeeuw door - (bron: gebiedsontwikkeling.nu)

Door Friso de Zeeuw

Adviseur gebiedsontwikkeling en emeritus hoogleraar gebiedsontwikkeling TU Delft


Meest recent

Slachthofhuis Haarlem door Reinier Bergsma (bron: BPD)

Slachthuishof Haarlem, collectief wonen aan de basis van het stedelijk woonmilieu

Bij binnenstedelijke transformatieprojecten in de stad denken veel mensen snel aan hoge torens. Dat ze ook met veel groen, gedeelde tuinen, grondgebonden woningen en een autoluw milieu vorm kunnen krijgen, laten BPD en De Nijs in Haarlem zien.

Casus

17 oktober 2025

Week42_weekoverzicht_GO door Gebiedsontwikkeling.nu (bron: Gebiedsontwikkeling.nu)

Dit was de week van de grote investeringen

Deze week ging het vooral over investeren. Met geld (subsidies, deelnemingen) maar ook met kennis, passie en lef. Allemaal ingrediënten die projecten en gebieden verder helpen.

Weekoverzicht

16 oktober 2025

ASML teken op kantoorgebouw door qizai00 (bron: Shutterstock)

Chipmachinefabrikant ASML investeert in publiek-private samenwerking in de sociale woningvoorraad van Eindhoven

De samenwerking tussen ASML en het Rijk maakt extra geld vrij voor sociale huurwoningen in de Metropoolregio Eindhoven. Corporaties kunnen subsidies aanvragen om onrendabele toppen te dekken. ASML investeert in een regio met snelgroeiende woningnood.

Analyse

16 oktober 2025

Uw gastbijdrage op GO.nu: Over gastbijdragen

Uw gastbijdrage op GO.nu

Wij staan open voor bijdragen uit wetenschap en praktijk. Wij moedigen auteurs aan hun kennis en ervaring te delen.

Over gastbijdragen
Uw project toevoegen: Ga naar de GO-Projectenkaart

Uw project toevoegen

Wilt u graag een gebiedsontwikkeling toevoegen aan de GO-projectenkaart? Vul dan via onderstaande link het formulier in.

Ga naar de GO-Projectenkaart
Uw organisatie bij de SKG: Ga naar de SKG-website

Uw organisatie bij de SKG

Uw organisatie aansluiten op het netwerk van de Stichting Kennis Gebiedsontwikkeling? Neem dan contact op.

Ga naar de SKG-website
Uw bijeenkomst in de agenda: Neem contact op

Uw bijeenkomst in de agenda

U kunt uw gebiedsontwikkeling-gerelateerde evenement aankondigen via onze agenda door contact op te nemen met de redactie.

Neem contact op