Eerste ronde Nationaal Groeifonds: ruim 2,5 miljard naar infrastructuur

De plannen voor het Nationaal Groeifonds (voorheen het Wopke-Wiebesfonds) werden vorig jaar september bekendgemaakt. Waar in eerste instantie werd gesproken over een bedrag van 50 tot 100 miljard, trekt het kabinet uiteindelijk de komende vijf jaar in totaal 20 miljard uit voor investeringen in kennisontwikkeling, infrastructuur en onderzoek en ontwikkeling & innovatie. Per ronde mogen de betrokken ministeries initiatieven indienen en wordt maximaal 4 miljard toegekend om de initiatieven eenmalig te ondersteunen. Een onafhankelijke commissie onder leiding van oud-minister Jeroen Dijsselbloem bepaalt waar het geld uiteindelijk terechtkomt, zodat de schijn van lobbyen en belangenverstrengeling wordt vermeden.

Nul op rekest

Ministers Van ’t Wout (Economische Zaken en Klimaat) en Hoekstra (Financiën) maakten vorige week de verdeling van de eerste pot geld bekend. De initiatiefnemers achter drie van de zes ingediende infrastructurele projecten kregen (redelijk tot) goed nieuws en mogen ruim 2,5 miljard euro verdelen. Zo reserveert het Nationaal Groeifonds 1 miljard voor het verbeteren van de spoorverbinding tussen Schiedam en Delft. Voor het doortrekken van het Noord/Zuidlijn-metrotracé van Amsterdam Zuid naar Schiphol en Hoofddorp wordt 1,5 miljard vrijgemaakt. Een project voor zelfrijdende bussen in Eindhoven krijgt 30 miljoen.

Met de toegekende miljoenenbedragen hopen de betrokkenen niet alleen de infrastructuur te verbeteren, maar ook de woningbouwambities een impuls te geven door een betere bereikbaarheid van de gebieden. De projecten die groen licht hebben gekregen zijn dan ook voor een deel op dit aspect beoordeeld. “Investeringen in de fysieke infrastructuur kunnen leiden tot hogere productiviteit door een bijdrage aan de woningbouwopgave, door verbeterde mobiliteit, lagere kosten van transport en een beter vestigingsklimaat”, schrijven Dijsselbloem en zijn collega’s.

Voor drie andere projecten zijn de druiven zuur. Zij krijgen helemaal niets uit het fonds. Zo had de gemeente Utrecht samen met de provincie 2,1 miljard euro aangevraagd voor twee tramlijnen en een nieuw treinstation. Maar de commissie noemde het plan te omvangrijk. Ook de aanvragen voor buisleidingen van de haven van Rotterdam naar het Chemiecomplex Chemelot en een programma voor vitale, robuuste, veilige en bevaarbare rivieren kregen nul op rekest.

30 miljoen in plaats van 1 miljard

Toch is het ook voor de ‘winnaars’ niet alleen maar hosanna. Ondanks dat ruim 2,5 van de in totaal 4 miljard naar infrastructuur gaat, vormt die toekenning slechts ongeveer 15 procent van het totaal aangevraagde bedrag. Het verbeteren van het spoor tussen Schiedam en Delft is slechts een klein deel van het programma Schaalsprong Metropolitaan OV en Verstedelijking Zuidelijke Randstad, waar in totaal ruim 8,5 miljard werd aangevraagd. Volgens de commissie is de totale aanvraag ‘te omvangrijk’. Ook voor het verbeteren van het ov in Amsterdam werd op bijna 4 miljard gehoopt. Eindhoven spant op dit vlak de kroon: de gemeente deed een aanvraag voor 1 miljard, maar kreeg 30 miljoen.

Daarnaast worden de bedragen enkel gereserveerd en nog niet toegekend. Dat betekent dat de commissie “in onderdelen van een voorstel de potentie ziet, maar adviseert om, in afwachting van nadere onderbouwing of bewezen succes in de eerste fasen van uitvoering, niet de volledige gevraagde bijdrage toe te kennen.” In het geval van de infrastructurele projecten betekent dit dat de commissie “mogelijkheden ziet voor een positief advies over een kansrijk onderdeel van het project. Voor dit onderdeel dient een nieuw voorstel te worden voorgelegd ter beoordeling.” In totaal heeft pas 646 miljoen van de in totaal 4 miljard het label toekenning gekregen. Bovendien zijn de bedragen nog niet definitief. Het kabinet kan het advies van Dijsselbloem en zijn collega’s naast zich neerleggen, en ook het parlement kan uiteindelijk nog pleiten voor en beslissen over een andere verdeling. 

Naast de miljarden voor de infrastructurele projecten ging geld uit het Groeifonds onder andere naar een groene-waterstof-ecosysteem, programma’s rondom kunstmatige intelligentie, digitalisering van het onderwijs en de ontwikkeling van quantumtechnologie.